De leeftijd van dieren: hoe oud worden ze?
Er is geen ontsnappen aan: we worden allemaal iedere dag een beetje ouder en dat geldt ook voor onze dieren. Maar wanneer valt een dier ‘oud’ te noemen? En hoe zit het met de eendagsvlieg, is het na één dag effectief finito?
Dieren op leeftijd, we kunnen er geen exact getal op plakken zoals we dat wel bij de Belgische bevolking doen met de term ‘65-plussers’. De dieren opdelen per klasse geeft overigens een té vaag beeld. Zo worden vogels over het algemeen redelijk oud, dat is waar, maar er is veel speling tussen de soorten. De bruine kiekendief heeft bijvoorbeeld een gemiddelde leeftijd van vijf jaar, terwijl de aalscholver vlotjes 15 jaar haalt. De enige oplossing is dus soort per soort nagaan hoe lang het dier in kwestie gemiddeld rondvliegt, springt, snuffelt… in onze natuur.
Hoe oud worden insecten?
Is het leven écht zo kort voor de eendagsvlieg?
Het verhaal van de eendagsvlieg, die op één dag zogezegd zijn volledige leventje doorloopt, blijft voor velen een mysterie. Eigenlijk zit het dus zo: haften of eendagsvliegen hebben een heel kort volwassen bestaan, slechts een aantal weken maximum. Gedurende die tijd hebben ze maar één doel: zich voortplanten zonder op het bord van een zwaluw of vleermuis te belanden Nu denk je misschien “Oké, een paar weken, dat is nog steeds niet erg lang”. Dat klopt, maar wist je dat ze als larven wel tot twee jaar oud kunnen worden? De eendagsvlieg is echter lang niet het enige beestje met zo’n bizarre levensloop. Ook de bronlibel en het vliegend hert leven maar een aantal weken tot maanden actief bovengronds. Hun larven blijven jarenlang in het water of onder de grond verstopt, soms wel vijf jaar.
Hiërarchische levensduur
We blijven nog even bij de insecten hangen, want Europese hoornaars zijn ook verdomd interessante beestjes als het op hun levensloop aankomt. Hun verwachte leeftijd hangt namelijk nauw samen met de taken die hen vanuit de natuurlijke hiërarchie wordt opgelegd. Darren hebben maar een paar dagen de tijd om hun taak te volbrengen. Hun opdracht is dan ook heel simpel: bevrucht de (toekomstige) koninginnen en wegwezen! De werksters moeten de larven verzorgen tot ze volledig volgroeid zijn om zich te verpoppen. Wekenlang vliegen ze van hot naar her om voedsel te vinden en tegelijkertijd het huishouden te doen (je zou voor minder doodvallen).
Dan blijft de mater familias nog over: de koningin. Het lijkt misschien alsof ze een luilekker leventje leidt, er komt toch een ellendig einde aan. Na haar winterslaap als ‘prinses’ legt ze gedurende een hele zomer eitjes. Op het einde van haar heersjaar heeft ze voor een hele nieuwe generatie prinsessen gezorgd. Wat met de oude koningin? Die wordt als het ware verstoten en achtergelaten na een jaar voor een nieuwe generatie hoornaars te hebben gezorgd.
Hoe lang leven vogels?
We leerden al eerder dat de gemiddelde leeftijd van vogels per soort enorm kan variëren. Roofvogels leven niet per sé langer dan de kleine vogeltjes die soms ten prooi vallen aan hen. De ijsvogel is daar een mooi voorbeeld van. Dit diertje vliegt gemiddeld twee jaar lang door onze natuur, af en toe wordt er een bijna bejaard exemplaar gespot van een jaar of vijf. Ondanks zijn vele natuurlijke vijanden, waaronder roofdieren en strenge winters, werd er in de jaren ‘90 een ijsvogel geregistreerd van maar liefst 21 jaar. Dit vogeltje blijkt dus wel degelijk zijn mannetje te staan in het wild.
Van de kleine ijsvogel naar de majestueuze zilverreiger. Deze trekvogel legt ieder jaar heel wat kilometers af om het perfecte leefgebied te vinden wanneer de seizoenen wisselen. Dankzij het vele vliegen is hij bijna het hele jaar rond in topvorm en dat vergroot zijn kans op overleven. Gemiddeld leeft de grote zilverreiger zo’n 15 jaar, wat al heel mooi is; toch zijn er al soortgenoten van wel 23 jaar oud gespot. Toont deze vogel nog maar eens aan dat bewegen de sleutel tot een gezond leven is?
De kleine ijsvogel kan lang overleven in gunstige omstandigheden
Andere onverwachte oude dieren
Om af te sluiten een lijstje van dieren uit onze soortenbank (minus vogels en insecten) die we als de grijzen van onze fauna mogen beschouwen:
-
De schuwe lynx loopt ongeveer 17 jaar lang door onze bossen.
-
Ook de gevlekte ringslang haalt zijn 20ste levensjaar met gemak.
-
De bever, leeft gemiddeld maar zeven à acht jaar, maar af en toe duikt er een uitschieter van wel 35 jaar op.
-
De kleine vuursalamander wordt gemiddeld 25 jaar oud, in gevangenschap verdubbeld dat tot 50 jaar.
Ouderdom: een klassiek geval van nature en nurture
Zoals zovele dingen in onze natuur, hangt de uiteindelijke leeftijd van een dier af van twee zaken: nature en nurture. De eerste term verwijst naar de natuurlijke aanleg van een dier. Dat wil zeggen dat de overlevingskansen al voor een stukje in de genen vastliggen vanaf de geboorte. Nurture, daarentegen, verwijst in dit geval naar een soort ‘geluk’ om in de juiste leefomstandigheden terecht te komen. Een egel die net een regenworm meer heeft gegeten dan een andere heeft meer kans om zijn winterslaap door te komen. Een jong konijn dat op het verkeerde moment op de verkeerde plaats loopt recht in de armen van een vos. Conclusie: het leven in de natuur is én blijft onvoorspelbaar.
