Kunnen planten kanker helpen bestrijden?
De natuur verwondert, ontroert en… geneest! Zelfs Hippocrates, de grondlegger van de geneeskunde, wist het in 300 v.C. al: de natuur is ons medicijn. Planten produceren namelijk chemische stoffen waarvan sommigen een genezende werking hebben. Ook kankeronderzoekers zoeken naar oplossingen in de natuur. Benieuwd welke geneeskrachtige planten en kruiden meehelpen in de strijd tegen kanker en gewoon bij jou in de tuin of langs de kant van de straat groeien?
De natuur heeft talloze positieve gezondheidseffecten op de mens, maar wist jij al dat 6 op de 10 geneesmiddelen in je medicijnkast een plantaardige oorsprong hebben? 25% tot 30% van de geneesmiddelen bestaat zelfs volledig uit planten en schimmels. Aspirine met salicylzuur uit wilgenbast tegen hoofdpijn, digoxine uit vingerhoedskruid tegen hartproblemen of een kruidensupplement op basis van ginkgo tegen bloedingen en geheugenproblemen? Het zijn maar een paar voorbeelden van de honderden, wellicht duizenden, planten en kruiden die een medicinale werking hebben. Wetenschappers vermoeden dat slechts 1% van alle planten op aarde tot nu toe onderzocht is op geneeskrachtige eigenschappen. Beeld je in wat er nog allemaal mogelijk wordt als we dit verder onderzoeken...
Op zoek naar een plantaardige remedie tegen kanker
Dat is precies waar o.a. kankeronderzoekers mee bezig zijn. Ze onderzoeken welke planten en kruiden de juiste chemische stoffen of fytochemicaliën bevatten, die al dan niet met een kleine tweak, de basis voor nieuwe kankermedicijnen kunnen vormen. Een tijdrovende bezigheid, maar wel een die grootse resultaten kan opleveren. Ook in de bestaande kankerbehandelingen spelen vitaminen, planten- en kruidenextracten al een belangrijke rol. Ze kunnen de bijwerkingen van de chemo of bestraling verminderen en zo de levenskwaliteit van kankerpatiënten verbeteren.
Welke planten zijn een (potentiële) remedie tegen kanker?
1. Taxushagen
Als er één haag is die je overal in België - en bij uitbreiding de Benelux - tegenkomt dan is het wel de taxus (Taxus baccata). Deze inheemse naaldboom is giftig voor mensen, en toch is de taxus een belangrijke basisgrondstof voor chemotherapie. Het snoeisel van deze conifeer bevat namelijk baccatine, een stof waarmee wetenschappers kankerremmende geneesmiddelen maken. Bij 1 op 2 chemobehandelingen krijgen patiënten geneesmiddelen op basis van deze plant. Om je een idee te geven: 1 kubieke meter taxussnoeisel is goed voor 1 chemobehandeling.
Voor je meteen al je hagen gaat snoeien: in België werden jarenlang kilo’s en kilo’s taxussnoeisel ingezameld. Zoveel dat er intussen geen vraag meer naar is vanuit de farmaceutische wereld. Meer info vind je hier.
2. Europese maretak
Dat een bosje maretak in veel opzichten een bijzondere plant is, weten we ondertussen. Hoe zit het met de medicinale kracht van deze plant? De bessen en bladeren van de Europese maretak (Viscum album) zijn erg giftig. Toch ontdekte men in de 20ste eeuw dat bewerkte extracten van dezelfde plant een goede aanvulling zijn op kankerbehandelingen. Maretak bevat namelijk stoffen die de immuniteit boosten en celdodende stoffen die op zichzelf veel krachtiger zijn dan bestaande kankermedicijnen. Er worden dan ook verschillende preparaten van maretak gemaakt, waaronder Iscador® en ANOBAViscum®. Deze stoffen helpen de bijwerkingen van kankerbehandeling te verlichten, vermoeidheid te verminderen en de weerstand en levenskwaliteit van de kankerpatiënt te verbeteren.
3. De witte bast van ruwe berken
Het is al langer geweten dat in de witte buitenbast van ruwe berken (Betula pendula) betuline zit. Die stof staat bekend als een ontstekingsremmend middel dat helpt tegen o.a. malaria en HIV. Nederlandse onderzoekers ontdekten dat deze stof ook interessant is als kankermedicijn. Betalinezuur, een afgeleide van betaline, elimineert namelijk enkel slechte cellen en laat gezonde cellen in het lichaam met rust, in tegenstelling tot bijvoorbeeld chemotherapie. Dit natuurlijk kankermedicijn werkt dus heel efficiënt, en brengt zo ook veel minder bijwerkingen met zich mee.
4. Fluitenkruid
Zelfs onkruid in de berm zou een potentieel kankermedicijn kunnen zijn. In India en Pakistan groeit er bijvoorbeeld voetblad in het wild. Deze zeldzame plant bevat podofyllotoxine (PPT), een belangrijke grondstof voor kankermedicijnen. Voetblad is echter moeilijk te kweken en groeit enkel in specifieke gebieden. Maar misschien zijn er wel alternatieven bij ons?
De Nederlandse professor Wim Quax onderzoekt de medicinale werking van fluitenkruid (Anthriscus sylvestris). Hij ontdekte dat het kruid een stof bevat die heel erg lijkt op PPT, namelijk deoxypodofyllotoxine (DPT). Die stof mist enkel een ‘moleculair haakje’, maar ook daarvoor vond het team van professor Quax een oplossing: een menselijk leverenzym kan het moleculair haakje voorzien bij DPT. Die vondst is al een doorbraak op zich want zo zou fluitenkruid als kankermedicijn gebruikt kunnen worden. De onderzoekers focussen zich nu op welke mogelijkheden dit op grote schaal kan bieden. To be continued...
5. Herfsttijloos
In sommige duinbossen en graslanden in het zuiden en zuidoosten van België groeit nog een andere, geneeskrachtige plant: herfsttijloos (Colchicum autumnale). Dit eerder zeldzaam, krokusachtig plantje bevat colchicine, een stof die al eerder z’n nut heeft bewezen in kankeronderzoek. Toch brak het nooit door als kankerbehandeling omdat colchicine niet alleen kankercellen, maar ook ander weefsel aantast. Een Brits onderzoeksteam van de University of Bradford slaagde erin om de colchicinemoleculen te bewerken zodat de stoffen pas actief worden wanneer ze in aanraking komen met een tumor. Daar breekt de colchicine de bloedvaten van de tumor af zodat de kanker afsterft zonder ander weefsel kapot te maken. Netjes!
Hoe komt het dat planten zo’n dankbare bron van medicinale grondstoffen zijn?
Veel planten en bomen hebben een ingebouwd beschermingsmechanisme. Diep verankerd met hun wortels in de grond kunnen ze niet weglopen van vijanden, zoals dieren en mensen. Er zit dus niets anders op dan ze af te schrikken met stekelige doornen of bepaalde stoffen die giftig zijn voor de mensen of dieren ze binnenkrijgen. Kijk maar naar de giftige taxus en maretak.
Daarom is onze natuur beschermen zo belangrijk
Zoals we in het begin van dit artikel al aanhaalden: al dit moois komt voort uit slechts een fractie (1%) van alle planten op aarde. Zo wordt nog maar eens duidelijk dat onze natuur extreem waardevol is, en in dit geval ook een potentiële schatkist is vol met medicinale oplossingen. Natuur vernietigen betekent dan ook nieuwe mogelijkheden onbenut laten. Ook vanuit wetenschappelijk standpunt is het dus van het allergrootste belang om onze natuur, die een reusachtige hoeveelheid aan kennis bevat, zo goed mogelijk te beschermen.
