Ooievaars keren vroeger terug uit het zuiden
De terugkeer van ooievaars uit het zuiden kwam dit jaar opvallend vroeg op gang. In vergelijking met andere trekvogels zijn ooievaars altijd vroege vogels geweest, maar dit jaar streken ze al twee weken eerder neer in België. Hoe komt dit en welke gevolgen heeft dit op hun broedseizoen? Lees hier meer over de vervroegde terugkeer van ooievaars.
Ooievaars brengen de lente mee
Of luiden ze eerder het einde van de winter in? Ooievaars behoren bij de allereerste lentegasten onder de trekvogels. Ze keren al vroeg op het jaar terug uit hun wintergebieden: meestal rond half februari. Dit jaar streken er begin februari zelfs al tien ooievaars neer in het Zwin. Dat trekvogels vroeger terugkeren is geen nieuw fenomeen. Ook de voorgaande jaren keerden veel vogelsoorten vroeger op het jaar terug uit het zuiden. Hoe komt dat? Werden ze weggejaagd uit hun overwinteringsgebied of kregen ze een duwtje in de rug van een sterke zuidoostenwind? Nee, er is een andere, simpele verklaring: ze trekken minder ver weg tijdens de winter. Vroeger vlogen ooievaars duizenden kilometers richting Afrika, maar nu overwinteren ze vaak ergens in het zuiden van Europa.
In sync met de seizoenen
De klimaatverandering ontregelt de vogeltrek. Aan de ene kant worden de winters steeds milder, waardoor ooievaars en andere trekvogels makkelijker aan voedsel geraken. Ze hoeven zich niet meer voor te bereiden op de grote trek richting Afrika, maar overwinteren ergens dichterbij, in Europa. Volgens ZOO Planckendael overwintert 85% van de ooievaars tegenwoordig in Spanje.
De timing van de seizoenen evolueert, en dat speelt nog een belangrijke rol. Als de lente vroeger begint, vliegen ook insecten - het favoriete maal van de ooievaar - vroeger op het jaar rond. Zo worden ooievaars en andere trekvogels dus gedwongen om vroeger terug te keren om het begin van het seizoen, en het voedsel dat op dat moment beschikbaar is, niet mis te lopen.
Liever te vroeg dan te laat
Een vervroegde terugkeer is voor de meeste trekvogels geen probleem, maar wat als ze niet (kunnen) anticiperen en ‘te laat’ terugkeren? De extreme droogte in Afrika verplicht sommige vogelsoorten om later te vertrekken. In periodes van droogte dreigt er namelijk ook voedselschaarste, terwijl trekvogels net extra voedsel nodig hebben om aan hun lange tocht te beginnen. Ook zijn er onderweg minder geschikte rustplaatsen door de droogte. Hierdoor wordt de concurrentie onder verschillende trekvogels steeds groter.
In het ergste geval overleven de vogels hun trek niet. Dat geldt zeker voor jonge vogels: geldt 50 tot 70% haalt de eerste lente niet. Naast voedselgebrek, uitputting en biotoopverlies zijn elektriciteitsmasten ook een belangrijke doodsoorzaak. Andere ooievaars die er wel in slagen om te vertrekken richting Europa, lopen het risico om te laat te arriveren en in minder goede omstandigheden aan hun broedseizoen te starten. Als ooievaars later terugkeren en onvoldoende voedsel vinden om hun jongen groot te brengen, hebben ze een probleem. Het gevaar bestaat dat ze minder eieren zullen leggen en dus ook minder jongen kunnen grootbrengen.
Ook hier in België heeft de ooievaar het lange tijd moeilijk gehad. Ooievaars leven graag in vochtige, uitgestrekte graslanden waar veel insecten te vinden zijn. De vogel verloor zijn natuurlijke biotoop aan watervervuiling, massale drooglegging van gebieden en het gebruik van pesticiden. in de industriële landbouw. De populatie in Vlaanderen bestaat momenteel uit verwilderde vogels die broeden in het Zwin Natuur Park en in Planckendael in combinatie met wilde broedkoppels uit andere West-Europese ooievaarsdorpen. Zonder immigratie zou de leefbare populatie bij ons trouwens afnemen in plaats van toenemen. Het broedsucces van Vlaamse ooievaars ligt namelijk redelijk laag en de sterftegraad van jonge vogels in het nest of tijdens de trek is hoog.
Operatie ooievaar
Dankzij de extra inspanningen om het leefgebied van deze vogel te beschermen, kunnen we onze populatie ooievaars in stand houden. Ook het Zwin helpt daarbij met Operatie ooievaar. Door de lokale populatie te ringen kunnen we onze ooievaars nauwlettend opvolgen. Daarnaast kregen zeven ooievaars ook een klein zendertje. Hierdoor kunnen de medewerkers van het Zwin en het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN), de vogels meter per meter volgen via een soort van track & trace-systeem. De resultaten en gegevens die de zendertjes opleveren zijn belangrijk voor het voortbestaan van de ooievaars in ons land.
Dit jaar vieren de oudste gezenderde ooievaars trouwens hun tweede verjaardag. Op die leeftijd zoeken sommigen voor het eerst een eigen broedplaats. Het is uitkijken naar de broedplannen van de Zwinooievaars en of ze hiervoor ook effectief nog zullen terugkeren naar de Belgische kust.
Volg de gezenderde ooievaars zelf
Benieuwd waar de zeven gezenderde ooievaars, Emily, Reinout, Hadewijch, Kris, Guido, Cora en Esperanza, ergens uithangen op dit moment en welke routes ze afgelopen jaren aflegden? Neem een kijkje op de site van het Zwin en ontdek hun huidige locatie op de interactieve kaart.
Traceer de ooievaars
