Puur Belgisch: deze soorten leven enkel in ons land!
Zoals ons land zijn er geen twee. Drie talen en drie regio’s op een oppervlakte van slechts 30.688 km², een biercultuur die het geschopt heeft tot Unesco-werelderfgoed - een eer die ook onze frietkoten misschien ooit te beurt zal vallen - en als kers op de taart een adembenemende wildernis waarop we bij Onze Natuur apetrots zijn. Maar bestaat er ook zoiets als een typisch Belgische natuur, die nergens anders ter wereld te vinden is? Kunnen we op deze nationale feestdag een soort in de bloemetjes zetten die alleen bij ons voorkomt? Lees snel verder!
Wanneer een soort enkel aanwezig is in één welomschreven geografisch gebied, noemen we dat een ‘endemische soort’. Maar de meeste geografische gebieden laten zich niet tegenhouden door landgrenzen en omdat België geen eiland is, zou het eigenlijk wel heel straf zijn om een soort te vinden die alleen op ons grondgebied floreert. Bovendien zijn endemische soorten vaak heel kwetsbaar, net omdat ze afhankelijk zijn van zo’n klein habitat. De kans lijkt dus heel klein om een soort uniek voor België te vinden. Maar toch - tromgeroffel - herbergt ons dierbaar België enkele soorten die in de statistieken van geen enkel ander land voorkomen: een Ardense plant en een schare grotbewonende ongewervelden.
Een succesvolle herintroductie
Oplettende lezers zijn misschien al bekend met onze enige endemische plantensoort: de Ardense dravik. Een paar maanden geleden maakte je op Onze Natuur kennis met de bijzondere zadenbank van de Plantentuin van Meise die o.a. decennia oude zaden van de Ardense dravik (Bromus bromoideus) bewaarde. Dit gras werd voor het eerst beschreven in 1821, toen de soort nog welig tierde in de buurt van speltakkers in de Ardennen en in het Maasbekken, vooral rond Rochefort, Beauraing en Comblain-au-Pont. Helaas verdween deze Waalse (endemische) plant in 1935 van de radar en stond hij te boek als uitgestorven. Wat de grassoort voorgoed genekt heeft? Enerzijds maakten speltakkers steeds vaker plaats voor tarweakkers en graasweides, anderzijds zorgden betere sorteertechnieken ervoor dat de zaden van de (commercieel oninteressante) dravik niet meer op het land terechtkwamen.
Gelukkig werden enkele zaden toch goed bewaard. Ze bleken zelfs nog kiemkrachtig toen experten van de Plantentuin in Meise hen lieten ontkiemen in 2005, met als ultieme doel een uiteindelijke herintroductie van de dravik in de Ardennen. Zeven jaar later hadden ze reeds 300.000 zaden ter beschikking, maar was het nog onzeker of die ook in de natuur zouden overleven. Van 2010 tot 2020 voerden ze studies uit om de behoeften van de plant in het wild in kaart te brengen, maar ook om eventuele bedreigingen aan te stippen die met een herintroductie zouden kunnen opduiken.
Uiteindelijk bundelden het DNF, Natagriwal en twee biologische landbouwers de krachten en herintroduceerden ze de bijzondere plant op een veld in Ciney. Waarom die plek? Omdat de Ardense dravik zich kiplekker voelt op kalkgraslanden die zo typisch zijn voor de regio. In 2021 kondigden de onderzoekers een geslaagde herintroductie aan en dit jaar doen ze hun trucje nog eens over. Kortom: de Ardense dravik is terug van weggeweest en kan je enkel en alleen bewonderen in ons land!
Duistere ontdekkingen
De Ardense dravik is niet onze enige nationale trots op vlak van soortenrijkdom. De natuur in ons land herbergt nog een groot geheim dat voor het eerst in 1942 onthuld werd en luistert naar de naam Tychobythinus belgicus. Entomoloog René Jaenelle ontdekte deze grotbewonende kever in de grot van Lyell (Engis), later bleek de soort ook in de grot van Ramioul (Flémalle) voor te komen. Tot op de dag van vandaag is hij nergens anders ter wereld waargenomen. Wat een prestatie!
En onze grotten verbergen nog meer wonderen. Aan het begin van de 21ste eeuw vond men in de grotten van Hotton (provincie Luxemburg) een nieuwe roofmijt: Veigaia hubarti. De grot van Rochefort is op haar beurt het toevluchtsoord van het blinddubbelkopje (Diplocephalus caecus), een hangmatspin uniek in de wereld. En dan is er nog de springstaart Deharvengiurus severini die zijn domicilie heeft in verschillende Waalse grotten. Stuk voor stuk puur Belgische soorten. Had jij durven dromen hoe uniek onze ondergrondse natuur is?
