Stekelrog is ‘legkip’ van de Noordzee
Wie denkt aan vissen en hun voortplanting, beeldt zich waarschijnlijk massa’s piepkleine eitjes in die op een strategische plek in het water gedumpt worden in de hoop dat een paar embryo’s uitgroeien tot volwaardige vis. Roggen houden er een andere strategie op na: ze leggen hun eieren één voor één in het voortplantingsseizoen, net zoals een kip. In de wintermaanden kom je hun ‘lege’ eieren, de eikapsels, vaker tegen op het strand. Het merendeel van deze vondsten is afkomstig van de stekelrog.
Wie is de stekelrog?
Onze meest vertegenwoordigde rog is niet van de grootste, maar met gemiddeld 60 cm (voor de mannetjes) en 95 cm (voor de vrouwtjes) toch een vis waarvan je even opkijkt. Het afgeplatte lichaam en de grote borstvinnen van de kraakbeenvis stellen hem in staat om als het ware door het water te ‘vliegen’ - dat lukt het beste vlak boven de bodem waar het teruggekaatste water hem extra 'lift' oplevert.
Op rug en staart draagt de stekelrog een heleboel doornige stekels, die overigens geen gif bevatten en dus ongevaarlijk zijn. De buik van de stekelrog is wit, maar zijn rug is lichtgrijs tot donkerbruin met allerlei vlekken: de perfecte camouflage om zich te verschuilen op de zeebodem. Deze platte vis is een echte rover. Zijn mond is gevuld met 36 tot 44 rijen stevige tanden, die simpelweg vervangen worden wanneer er eentje de geest geeft. Op zijn menu staan kreeftachtigen, wormen, zeeslakken en kleine visjes.
Stekelrog zkt. lief
Deze bijzondere vis is een echte laatbloeier. Pas na minstens 7 jaar - soms pas 12 jaar - wordt hij geslachtsrijp. Geen wonder dat veel stekelroggen helemaal niet tot voortplanten komen … ‘s Winters leeft deze platte vis in de diepe zee, maar in de lente en zomer verhuist hij naar de kust. Daar flakkeren de lentekriebels hoog op en vindt de voortplanting plaats. Vrouwtjes die klaar zijn om te paren, organiseren zich in groepen, terwijl vrouwtjes die nog niet paringsbereid zijn zich ingraven in het zand. De bevruchting gebeurt inwendig.
De rechthoekige eieren van de stekelrog
Moeder stekelrog legt haar leerachtige eieren niet allemaal in één keer, maar één voor één. Daarmee begint ze in februari en het legseizoen kan tot september voortduren. Stekelroggeneieren zijn niet bolrond of ovaal, maar rechthoekig met aan elke hoek een lange stekel. Ze zijn ook flink aan de maat: 5 tot 9 cm lang en 3,8 tot 6,4 cm breed. In uitzonderlijke omstandigheden kan een vrouwtje 170 eieren droppen op één jaar tijd, een getal waarmee de gemiddelde hobbykippenhouder erg blij is. In de praktijk zijn 75 stuks al een mooie verwezenlijking voor een rog.
Als typische bodembewoner, plaatst deze rog haar eieren in ondiep zand, in de modder of op een keiïge ondergrond. Ze worden als het ware ‘vastgekleefd’ aan de bodem voor hogere overlevingskansen, daarbij vervullen de uitsteeksels een belangrijke rol. Het is ook via die steeksels dat er zuurstof in het ei getransporteerd wordt. Het embryo - er zit er slechts ééntje in elk ei - voedt zich gedurende 4 tot 6 maanden met de dooierinhoud, alvorens het eikapsel te verlaten via de korte zijde. Op dat moment is de kleine stekelrog zo’n 12 cm lang.
Eikapsels op het strand
Vind je zo’n fascinerend roggenei op het strand, dan is dat voor alle duidelijkheid meestal een leeg exemplaar. Eikapsels-met-embryo worden slechts heel af en toe aangetroffen door strandjutters. Wanneer een kleine rog zijn eerste woning achterlaat, komen er allerlei bacteriën op af die een soort inwendig ‘rottingsproces’ in gang zetten. De gassen die daarbij vrijkomen, blazen het eikapsel op zoals een kleine ballon, waardoor het loskomt van de bodem en gaat zweven of drijven. Vanaf dan is het een kwestie van tijd vooraleer ze op onze stranden aanspoelen.
De meeste eikapsels die aan de Belgische kust aangetroffen worden, zijn van de stekelrog, maar helemaal zeker ben je alleen na een wetenschappelijke determinatie. Omdat de kapsels meestal verkleurd en ietwat uitgedroogd zijn, doe je dat best door ze eerst terug op te weken tot hun oorspronkelijke vorm en grootte. Vooral de blonde rog heeft een eikapsel dat sterk lijkt op dat van de stekelrog.
