Sterren van de Noordzee: welke zeesterren leven in België?
Verbaast het je dat er zeesterren in België leven? Val niet van je stoel: in onze Noordzee komen zelfs verschillende sterren met armen en (zuig)voetjes voor. Zeesterren behoren tot de stekelhuidigen, een groep van ongewervelde zeedieren die als ze aanspoelen wel eens in een rariteitenkabinet durven te belanden. Al zien wij ze veel liever in de zee opduiken natuurlijk. Benieuwd welke soorten je aan de Belgische kust kan tegenkomen? Plons mee in de fascinerende onderwaterwereld van zeesterren.
Zeesterren hebben meestal vijf, brede armen die symmetrisch verdeeld zijn over hun lichaam. Je vindt ze op de bodem van de zee tot op 8 kilometer diepte, al zoeken de meeste zeesterren vooral ondiepe kustwateren op. Een zeester heeft een bijzondere manier van eten: ze wrikt een schaaldier open, stuwt haar maag naar binnen, slokt het weekdier op en trekt haar maag weer terug. Sommige soorten jagen vooral op mosselen, zee-egels, kreeften en slakken. Andere zeesterren voeden zich met dierlijk plankton of begrazen zeewieren en-grassen. Weet je waar de naam zeester trouwens vandaan komt? Het is afgeleid van de Griekse woorden ‘Aster’ (ster) en ‘-oideos’ (-achtig). ‘Asteroidea’ betekent dus ‘sterachtigen’. Daar hoeven we geen tekeningetje bij te maken zeker? Laat je trouwens niet van de wijs brengen door de Engelstalige naam ‘starfish’. Zeesterren zijn geen vissen!
In België leven verschillende zeesterren. De gewone zeester, de kleine kamster en de zonnester zijn de bekendste soorten. Lees hier hoe je ze herkent.
1. Gewone zeester
“Doe maar gewoon” denkt deze zeester. Met zijn typische vijfarmige vorm, hobbelige huid en kleine zuignapjes is de gewone zeester het stereotype beeld van wat we als kind bij een zeester in gedachten hadden. Deze onderwaterster is dol op schelpdieren die hij ‘s nachts bejaagt in de buurt van mossel- en oesterbanken. Als je een gewone zeester van dichtbij wil zien, moet je meestal tevreden zijn met een aangespoeld exemplaar aangezien het dier zich overdag ingraaft in de bodem.
Herken de gewone zeester (Asteria rubens)
- meestal 20 tot 30 cm, soms tot 50 cm
- oranje, rood, paars of bruin met lichte buik
- ruwe huid maar voelt slap aan
- zuigvoetjes in rijen van vier
- favoriete maaltijd: schelpdieren (mosselen en oesters)
- leeft in laagwater en in diep water
- spoelt vaak op het strand aan bij oostenwind, vorst of storm
2. Kleine kamster
De kleine kamster wordt weleens verward met de gewone zeester, hoewel de verschillen vrij duidelijk zijn: de kamster is veel kleiner van gestalte en heeft een opvallend gladde, egale huid die in sterk contrast staat met de stekelige randen op zijn armen. Aan de onderkant van zijn lichaam ontbreken zuignappen. De kleine kamster heeft er wel umbulacraalvoetjes, een watervaatstelsel met buisvoetjes waarmee hij zich kan voortbewegen en voedsel kan opnemen.
Herken de kleine kamster (Astropecten irregularis)
- meestal 10 cm, soms tot 20 cm
- egale, bruine tot paarse kleur met lichte buik
- vijf korte, platte armen
- gladde huid, voelt stevig aan
- rijen met kleine tandjes vormen een kam op de rand van elke arm
- zelden gezien op het strand
- bijnaam: roze kamster
3. Gestekelde zonnester
De zonnester is ‘ne snelle’. Met zijn rode kleuren is hij niet alleen mooi, maar ook een krak in sprintjes trekken over de zeebodem. Daarbij haalt hij snelheden tot een halve meter per minuut. Dat is natuurlijk niets in vergelijking met bijvoorbeeld de slechtvalk, maar voor een zeester is hij pijlsnel. Dat heeft wellicht iets te maken met het feit dat de gestekelde zonnester veel meer armen heeft: 8 tot 14 stuks in plaats van 5. Als dat zijn soortgenoten niet imponeert, dan trekt de zonnester gewoon op jacht: hij vangt namelijk geen weekdieren, maar eet andere zeesterren. Vooral gewone zeesterren vallen in de smaak.
Herken de gestekelde zonnester (Crossaster papposus)
- 25 tot 35 cm
- allerlei tinten rood en witte buik
- witte, roze, rode of gele dwarsbanden op de armen
- dikke, borstelachtige stekels
- hogere ribbels op centrale schijf
- blijft kort bij de kust en houdt van rotsbodems
Zeester met 4 en een halve arm?
De zonnester telt tussen 8 en 14 armen, andere zeesterren doen het met veel minder. Zag je al eens een exemplaar met 4 en ergens nog een halve arm? Dat kan zomaar! Zeesterren hebben een geweldig regeneratievermogen. Als ze onderweg een arm verliezen of afstoten om te ontsnappen aan een vijand (autotomie) kunnen ze een nieuwe arm laten groeien. Die arm is meestal wel iets korter waardoor zijn vorm minder symmetrisch is. Soms gaat er toch iets fout en groeit de zeester niet één maar twee nieuwe armen. Dan heb je een zeester met 6 aanhangsels! Door de armen van een gehavende zeester te vergelijken kan je dus iets bijleren over de geschiedenis van het diertje.
Slangster vs. zeester
Op het eerste gezicht lijken slangsterren op zeesterren, maar ze zijn niet hetzelfde. Slangsterren behoren ook tot de stekelhuidigen, maar hun lichaam is duidelijk afgescheiden van de lange, beweeglijke armen. Die zijn voorzien van wervelachtige structuren waardoor ze zich veel sneller kunnen voortbewegen. Bovendien hebben slangsterren geen zuignapvoetjes die zo typisch zijn voor zeesterren.
