Zijn katten een bedreiging voor de biodiversiteit?
Veel Belgen hebben thuis een roofdier rondlopen. Want ook huiskatten jagen met gemak op vogels en kleine zoogdieren in de omgeving. Onze poezelige huisdieren vormen daardoor niet alleen een bedreiging voor hun prooien, ze brengen ook de algemene biodiversiteit in gevaar.
We vergeten het snel, maar toch zijn katten onmiskenbare seriemoordenaars. Als je kat het huis uit kan, heeft ‘ie waarschijnlijk al een veelvoud aan muizen, vogels en andere prooien terug meegebracht. “Dat is de natuur” kan je denken, en dat is ook zo. Toch is de aanwezigheid van zoveel katten een gevaar, zowel voor de kleine, wilde dieren in de buurt als voor het ecosysteem op zich.
In de VS komen jaarlijks tussen 1,3 en 4 miljard vogels en 6,3 à 22,3 miljard kleine zoogdieren in de buik van een kat terecht volgens een studie die in Nature gepubliceerd werd. Zwerfkatten doden drie keer zoveel als huiskatten, toch zijn die tweede groep katten niet onschuldig. Ze zijn mede verantwoordelijk voor het uitsterven van 2 soorten reptielen, 21 soorten zoogdieren en 40 soorten vogels wereldwijd. Bovendien vormen ze een bedreiging voor 267 soorten die momenteel met uitsterven bedreigd zijn volgens een Britse studie uit 2019.
De kat, het lievelingsdier van de Belgen
De kat is het populairste huisdier in België. Er leven meer dan twee miljoen huiskatten in ons land. Volgens de FOD Economie stijgt dit cijfer elk jaar met 6%. Deze schattige pluisbollen zijn dus steeds talrijker aanwezig. Toch prijkt ons lievelingsdier ook in de lijst van 100 meest invasieve soorten voor onze planeet, ontwikkeld door IUCN: International Union for Conservation of Nature. Dat het aantal katten blijft toenemen, zet de biodiversiteit dus onder hoge druk.
In Frankrijk bestuderen de Franse vereniging voor de Studie en Bescherming van Zoogdieren (SFEPM) en het Nationaal Historisch Museum sinds 2015 de impact van de huiskat op de biodiversiteit. In dit participatief wetenschapsprogramma nodigen de onderzoekers huiskatteneigenaars uit om op hun website informatie door te geven. Zo komen ze meer te weten over de frequentie en kenmerken van de prooien die de huiskatten meebrengen.
Het onderzoek is nog steeds aan de gang, maar de eerste resultaten zijn bekend. “De geïdentificeerde prooien bestaan uit meer dan 200 diersoorten uit 11 verschillende klassen. Zoogdieren staan met 66% op nummer één. Het gaat dan vooral om veldmuizen, woelmuizen, spitsmuizen, huismuizen en konijnen. Op plaats twee staan vogels (22%) waaronder huismussen, merels en roodborstjes” vertelt Nathalie de Lacoste, beheerder bij de SFEPM en verantwoordelijke voor het project ‘Huiskat en biodiversiteit’. Uit het onderzoek is ook al gebleken dat de jacht van huiskatten een van de drie belangrijkste oorzaken is voor tuinvogelsterfte. Een kat die op jacht heeft bovendien ook oog voor reptielen en - zij het wel in mindere mate - vissen, amfibieën, spinnen en insecten.
Het jagersinstinct van de huiskat
“Van alle geïdentificeerde prooien werd 75% dood binnengebracht door de huiskatten. 52% daarvan werd niet geconsumeerd. De huiskat doodt dus niet voor voedsel”, merkt Nathalie de Lacoste op. Hoewel katten al meer dan 9.000 jaar geleden gedomesticeerd werden, hebben ze hun jachtinstinct duidelijk nog niet verloren. Het zit in hun natuur.
We onderscheiden wel verschillende soorten katten. Huiskatten die verzorgd worden door hun baasje, zwerfkatten die af en toe gevoed worden door mensen, en wilde katten die gedomesticeerd waren maar teruggekeerd zijn naar de natuur. Huiskatten zijn dus niet de enige ‘schuldigen’ maar hun jachtactiviteiten kunnen wel nauwkeurig gemonitord worden door hun eigenaars. Nathalie de Lacost wijst er ook op sommige populaties vogels en andere, kleine dieren in verval dreigen te raken door toedoen van de mens. Ook menselijke activiteiten versnipperen en vernietigen de natuurlijke leefomgeving van wilde dieren. Samen met de impact van jagende huis- en zwerfkatten vormt dit een grote bedreiging.
Europese wilde kat
De impact op wilde katten
Het stijgende aantal katten heeft ook gevolgen voor de Europese wilde kat. De Felis sylvestris sylvestris is in België vooral te vinden in de bossen in het zuiden. Er zouden naar schatting 3.000 à 5.000 wilde katten in ons land leven. De kans dat zij op een dag oog in oog komen te staan met een huiskat is niet onbestaande. Ze begeven zich vaak aan de rand van het bos en/of in de buurt van landelijke dorpen. Dat een wilde kat paart met een gedomesticeerde soort is dus geen uitzondering. Op deze manier ontstaan er hybride kattensoorten die een bedreiging vormen voor de beschermde Europese wilde kat. Bovendien kunnen huis- en zwerfkatten ziektes overdragen die voor hogere sterftecijfers zorgen bij de wilde kattenpopulatie in ons land.
Hoe kunnen we dit oplossen?
Om de impact van jagende huiskatten op de biodiversiteit zo klein mogelijk te houden, kunnen we verschillende pistes volgen. De meest voor de hand liggende is sterilisatie. Dit is sinds 2016 verplicht in Wallonië en sinds 2018 ook in Brussel en Vlaanderen. Toch is het moeilijk te controleren of deze maatregel overal nauwkeurig opgevolgd wordt. Uit verschillende studies is gebleken dat het zou helpen om alle katten permanent binnen te houden, maar deze oplossing kan op weinig bijval rekenen van katteneigenaars.
Nathalie de Lacoste benadrukt dat ze noch katten noch hun baasjes wil stigmatiseren. Het onderzoek heeft vooral als doel om mensen bewust te maken van hun verantwoordelijkheid ten opzichte van de biodiversiteit. “Koeien, paarden of honden lopen ook niet vrij rond zonder dat ze onder de verantwoordelijkheid van hun eigenaars vallen. Het begrip ‘vrijheid en onafhankelijkheid’, dat gemakkelijk aan katten wordt toegeschreven, moeten we in perspectief zetten. Het idee is om eigenaren te sensibiliseren zodat ze inzien dat sterilisatie deel uitmaakt van de zorg voor hun dier. We willen hen ook stimuleren om het jachtinstinct van hun dier in te perken en om vooral nooit huiskatten achter te laten in het wild omdat ze daar net het gevaarlijkste zijn voor andere dieren”, benadrukt ze.
Belangrijk om aan te geven is dat predatie door huiskatten een complex probleem is dat met de nodige voorzichtigheid moet aangepakt worden. Er bestaat geen wonderoplossing, maar samen kunnen we wel streven naar hetzelfde doel, nl. huisdieren in de buurt van mensen en andere dieren in het wild laten leven zonder de ene groep te bevoordelen ten koste van de andere.
