De 10 meest gestelde vragen over de Belgische wolven
Op de redactie van Onze Natuur weten we ondertussen dat geen mens onberoerd blijft bij berichten over ‘onze’ wolven. Gelijk welk wolvennieuws we de wereld in sturen - van de eerste beelden van een kersvers stel wolvenwelpen tot het droeve nieuws over een slachtpartij in een kudde schapen - het reilen en zeilen van de Belgische wolven roept steevast bezorgde vragen op bij onze volgers. In dit artikel verzamelen we jullie belangrijkste vragen en geven we daar een eerlijk en objectief antwoord op.
1. Waarom besteedt Onze Natuur aandacht aan de wolf?
Ondertussen zijn we er al een klein beetje aan gewend dat we het land delen met een stel wolven, maar enkele jaren geleden was de komst van Naya en later August gigantisch groot nieuws. De twee waren niet weg te slaan uit de media en er werd met veel hoop uitgekeken naar hun eerste nakomelingen. Aan dat mooie verhaal kwam een abrupt einde, toen jonge moeder Naya met kwaad opzet om het leven werd gebracht. Een harde domper om te verwerken voor natuurliefhebbers, maar het drukte ons ook met de neus op de feiten: niet iedereen houdt van de wolf.
De oplettende lezer zal merken dat de toon van onze berichtgeving sinds die tijd veranderd is. Terwijl we aan de wieg van onze gloednieuwe wolvenroedel nog druk nadachten over mogelijke namen voor de welpen, een geboortekaartje zouden ontwerpen en hoopten op een hoofdrol voor Naya in onze natuurdocumentairereeks, trokken we na dat kwalijke voorval resoluut de ‘informatiekaart’.
Natuurlijk worden we achter de schermen nog steeds emotioneel bij goed nieuws over Noëlla en haar familie, maar we zijn ook bekommerd over het lot van veehouders die manieren moeten vinden om met deze toppredator in hun werkgebied om te gaan. Daarom vinden we het zo belangrijk om onze volgers te informeren over wat er zich in hun ‘achtertuin’ afspeelt: waar komen deze wolven vandaan, waarom kozen ze ons land uit om in te wonen, hoe ziet hun dagelijkse leven eruit en zijn ze gevaarlijk? Door het gedrag en de gewoontes van deze natuurbewoners beter te leren kennen, dragen we ons steentje bij aan het creëren van een draagvlak om respectvol en vreedzaam ‘samen’ te leven met deze (voor onze contreien) nieuwe diersoort.
2. Kunnen we de wolven niet beter gewoon met rust laten?
Er gaan ook stemmen op om zo weinig mogelijk over de wolf te communiceren: laat de dieren met rust, schenk er geen extra aandacht aan en breng haters niet op ideeën. Toch doen we liever niet aan struisvogelpolitiek, want iedereen - of men nu van de wolven houdt of niet - heeft recht op correcte informatie. Voor die informatie rekenen we op Natuur en Bos van de Vlaamse Overheid en het Instituut voor Natuur- en Bos Onderzoek die d.m.v. wetenschappelijk onderzoek het gedrag proberen te doorgronden van de wolf als soort in het algemeen en de Belgische wolven in het bijzonder.
We besteden ook bijzonder veel aandacht aan het respecteren van de privacy van deze roofdieren. Wanneer we beelden tonen van de Limburgse wolvenroedel, doen we dat steeds in samenspraak met de boswachters van Natuur en Bos die het wolvengebied beheren en op zo’n manier dat de omgeving niet herkenbaar is. Zo verspreiden we de meest actuele kennis, zonder van de wolven een levende schietschijf te maken.
3. Waarom zijn natuurliefhebbers zo blij met de komst van de wolf?
De wolf maakt veel emoties los, van mensen die zijn terugkeer bejubelen maar even goed van mensen die zich oprecht kritische vragen stellen bij de komst van een toppredator naar ons land. Voor natuurliefhebbers is het duidelijk: het imposante roofdier is de kers op de taart van alle inspanningen die de laatste decennia gedaan zijn om onze natuurgebieden te vergroten en met elkaar te verbinden. Dat een veeleisende soort als de wolf ons land geschikt vindt om zich voort te planten, mogen we dan ook als een groot compliment zien. Bovendien toont het aan hoe veerkrachtig onze natuur is, een boodschap die hoop brengt in tijden waarin acties tegen de klimaatverandering en voor meer biodiversiteit hoog op de agenda staan.
Maar de wolf stelt ons ook voor grote uitdagingen, want we zijn er de laatste eeuw steeds meer gewend aan geraakt om de omgeving volledig naar onze hand te zetten. Het onvoorspelbare karakter van de wolf - waar duikt hij op, welke dieren eet hij op, wanneer veroorzaakt hij problemen - geeft ons een onaangenaam gevoel van controleverlies. Door mensen het dier beter te leren kennen en zo een deeltje van die ‘onvoorspelbaarheid’ weg te nemen, hopen we op meer begrip en respect voor de soort.
4. Zijn de Limburgse wolven hier uitgezet?
Het is een urban legend die nog steeds onder elk wolvennieuwtje op onze sociale media opduikt: de dieren zouden hier door de mens gebracht zijn en moeten dus door dezelfde mens weer verwijderd worden. Niets is echter minder waar. De zogenaamd ‘plotse’ terugkeer van de wolf in ons land was voor natuurliefhebbers allerminst een verrassing. Het zat er al een tijdje aan te komen, want in de landen rondom ons zette de wolf al eerder poot aan wal. Via DNA-onderzoek en met de gegevens op de gezenderde halsband van onze allereerste wolvin Naya (die overleed in 2019) konden wetenschappers trouwens exact de oorsprong van al ‘onze’ wolven achterhalen en hun route reconstrueren.
5. Horen wolven thuis in België?
Tot op het einde van de 19de eeuw (sommige bronnen spreken zelfs van begin 20ste eeuw) behoorde de wolf even goed tot ons wildbestand als konijnen, reeën en everzwijnen. Hij verdween uit ons landschap simpelweg omdat hij hier ongewenst was - net zoals in een groot deel van Europa. Dat moet je zien in de tijdsgeest van toen: er werd meer gejaagd, er bleven minder prooidieren over voor de wolf, wolven zochten naar voedsel waar het beschikbaar was (in de buurt van mensen) en er was nog geen elektriciteit om vee te beschermen. Nu liggen de kaarten helemaal anders, waarover later meer.
De wolf heeft dus officieel recht op de status ‘inheems’ omdat hij hier oorspronkelijk aanwezig was én op eigen houtje is teruggekeerd. Bovendien geniet hij tegenwoordig de hoogste Europese bescherming via de EU-habitatrichtlijn. Omdat meerdere wolven zelfstandig ons land hebben uitgekozen om een gezin te stichten, moeten we hen die kans ook geven. Het heeft geen zin om de aanwezige wolven weg te vangen of te bejagen omdat ze niet in ons straatje passen, want dan maken ze gewoon ruimte vrij voor nieuwe wolven die hier jaarlijks passeren tijdens hun zoektocht naar een geschikt territorium. En dat ons land geschikt is voor wolven, bewijst hun voortplantingssucces zowel aan Vlaamse als aan Waalse kant.
6. Is er wel genoeg plaats voor een wolvenroedel in België?
Natuurlijk is er voldoende plaats in ons land voor de wolf, anders zouden er geen twee succesvolle wolvenfamilies leven (in Limburg en in de Hoge Venen). Zolang er voldoende voedsel aanwezig is en de wolven niet opgejaagd worden door mensen, voelen ze zich hier op hun plaats. Mocht er te weinig ruimte of voedsel zijn om een wolvenroedel in leven te houden, dan zou het dier uit zichzelf andere oorden opzoeken (of zich hier simpelweg niet vestigen).
7. Wat als er elk jaar nieuwe wolven bij komen?
De hoeveelheid wolven in een bepaald gebied reguleert zichzelf. Er zullen nooit meer wolven aanwezig zijn dan het gebied aankan. Een roedel wolven - dat is het voortplantende koppel met jongen van hetzelfde en soms ook het vorige jaar - met een territorium van 400 vierkante kilometer (dat is ruwweg 20 bij 20 km) telt maximaal 10 individuen. Als de druk op het gebied te groot wordt, verlaten adolescente wolven hun roedel en leggen ze honderden, soms meer dan duizend kilometer af om elders hun eigen familie te stichten.
8. Vallen wolven mensen aan?
Ondanks alle tegenexpertise van biologen die de soort al decennialang bestuderen, heeft de wolf nog steeds last van het ‘roodkapje-syndroom’. Terwijl nagenoeg niemand écht gelooft in kabouters met een paddenstoel in de maag, biggen die zich ontpoppen tot aannemer of zeemeerminnen met een magische vissenstaart, lijken we de grens tussen feit en fictie in het geval van de wolf veel minder goed te kunnen onderscheiden. Ook al wordt het dier nog al te vaak bestempeld als meedogenloze kinderdoder, toch mijden wolven van nature mensen: al lang voordat jij hen gespot hebt, hebben ze je gehoord én geroken en maken ze zich ongemerkt uit de voeten.
Dat wolven helemaal nooit mensen aanvallen, is ook niet helemaal waar, maar onderzoek wijst uit dat het alleen gebeurt in uitzonderlijke gevallen. Vroeger gebeurde het trouwens merkelijk vaker dan nu, om verschillende redenen:
-
Op mensen beluste wolven waren vaak besmet met het rabiësvirus (niet aanwezig in België) dat hondsdolheid veroorzaakt, een zieke razernij waarin alles wat beweegt wordt aangevallen.
-
In andere tijden werden kinderen op pad gestuurd als ‘herder’ van een kudde vee, ook ‘s nachts, waardoor ze zelf een makkelijke prooi werden. Niemand laat tegenwoordig nog jonge kinderen alleen in een donker bos spelen.
-
Wolven zochten vaker actief vermenselijkt gebied op om aan voedsel te raken in de vorm van huishoudelijk afval en vee, omdat de wildbestanden veel lager waren. De kans dat ze zich tijdens die nachtelijke strooptochten in het nauw gedreven voelden door mensen, was dan ook aanzienlijk groter.
9. Moeten we dan bang zijn van de wolf als hij dichtbij onze huizen opduikt?
De wolf mag dan wel schuw zijn naar mensen toe, menselijke bouwwerken laten hem koud. Het is dus niet abnormaal dat hij af en toe gezien wordt op onze wegen of in de buurt van tuinen of boerderijen. Vergelijk het met het gedrag van reeën: die zullen ook nooit mensen opzoeken, besnuffelen of er interactie mee zoeken, maar ze steken wel onze wegen over en worden regelmatig gezien in het bos. Vlaanderen is enorm dichtbevolkt, het is dus niet meer dan logisch dat leden van de Limburgse wolvenroedel zich af en toe laten zien of zelfs filmen.
10. Kan je vee goed beschermen tegen de wolf?
Hoe veilig je je als mens ook mag voelen met wolven in je buurt, voor vee is dat een ander verhaal. Reeën en everzwijnen maken gelukkig 90% van het wolvendieet uit, maar wanneer er zich een makkelijke hap aandient, gaat elke wolf overstag. Om te voorkomen dat wolven zich steeds vaker vergrijpen aan schapen, damherten en zelfs pony’s, moeten we ons vee beschermen op een manier waarop alleen mensen dat kunnen: met een weldoordachte, elektrische omheining. Hoe meer landbouwhuisdieren op die manier beveiligd worden, hoe groter de kans dat wolven zulke tamme prooien voor altijd gaan associëren met onaangename, elektrische schokken. Ze zullen dan een intrinsieke afkeer ontwikkelen voor huisvee en zich opnieuw focussen op groot wild, hun specialiteit. Informatie over hoe je dat best aanpakt en hulp bij het implementeren van zo’n wolf proof omheining, kan je opvragen bij de vrijwilligers van het Wolf Fencing Team, een initiatief van WWF, Natuurpunt en Natagora. Woon je in risicogebied? Dan kan je ook rekenen op financiële steun om zo’n omheining te bekostigen.
