De natuur in op doktersvoorschrift
Dat een uitje in het groen deugd kan doen, weten we door de coronacrisis ondertussen allemaal. Maar hoe ver die positieve effecten écht reiken, is minder bekend. En dat is nu precies het onderwerp waarin gezondheidswetenschapper Nathalie Michels van de UGent gespecialiseerd is: hoog tijd voor een interview!
Natuur verschijnt, stress verdwijnt
Een paar jaar geleden focuste het onderzoek van Nathalie zich voornamelijk op de effecten van stress op ons welzijn, tot ze ontdekte dat er een heel eenvoudige manier bestaat om die stress te reduceren: “De meeste mensen voelen zich tot rust komen in de natuur. Dat heeft een evolutionaire oorzaak: we hebben van oudsher de natuur nodig om te kunnen overleven. Onze voorouders haalden er hun voedsel, het materiaal om huizen mee te bouwen en de nodige bescherming tegen indringers. Die affiniteit voelen we nog steeds. Daarom krijgen positieve emoties de overhand wanneer we ons in het groen begeven.”
Maar er is meer aan de hand. Want het lijkt erop dat we in de natuur ook dat befaamde ‘knopje’ uit kunnen zetten. Nathalie: “Tijdens een wandeling in het bos of op de heide hoef je niet na te denken. Je aandachtsniveau staat op een laag pitje, zeker tegenover de enorme hoeveelheid prikkels die je in de stad moet verwerken. Tegelijkertijd word je met al je zintuigen tegelijk afgeleid door de natuurfenomenen die je om je heen ziet en raak je misschien wel gefascineerd door kleine details die je onderweg opmerkt. Dat alles geeft een goed gevoel en brengt je hersenen tot rust.”
Ook fysieke gezondheid gaat erop vooruit
Het resultaat van bovenstaande mechanismen is een daling van je stressniveau, wat je mentale gezondheid alleen maar ten goede komt. Nog interessanter wordt het wanneer Nathalie van wal steekt over de fysieke voordelen van een dagelijks natuurbad: “We zien een duidelijke vermindering van cardiovasculaire en respiratoire problemen. Dan heb ik het o.a. over een hoge bloeddruk, overgewicht, hartproblemen, diabetes, astma … Dat komt in eerste instantie doordat mensen op een gezonde manier bewegen in de natuur. Daarnaast maken mensen vaak van de gelegenheid gebruik om af te spreken met vrienden. Het sociale aspect mogen we zeker niet onderschatten.”
Dat de biodiversiteit ons ook rechtstreeks aan een gezonder lichaam helpt, is minder bekend. “Misschien heb je al eens gehoord van het ‘microbioom’: de verzameling van alle bacteriën die in en op je lichaam leven. In de natuur kom je in contact met bacteriën die je elders niet vindt. Ze triggeren ons immuunstelsel en maken ons weerbaarder tegen ziektes. Het is wetenschappelijk bewezen dat wie als kind geregeld in de modder ploeterde of in bomen klom, minder vaak ademhalingsproblemen zoals astma ontwikkelt. De lucht is trouwens ook veel gezonder dan in een stad: nog een plus!”
En dan is er nog de link tussen ons fysiek en mentaal welzijn, die Nathalie niet over het hoofd wil zien: “Ik had het eerder al over een verlaging van ons stressniveau en hoe dat ons een positief gevoel geeft. Dat psychologische effect zet ook enkele lichamelijke reacties in gang. Zo wordt de aanmaak van enkele bekende stresshormonen getemperd. Minder cortisol in je lichaam zorgt voor een betere immuunrespons, heeft een invloed op je cholesterolmetabolisme, vermindert je zin in snacks en geeft je lichaam een betere controle over de bloedsuikerspiegel. Het dalen van je adrenalineniveau komt dan weer je bloeddruk ten goede.”
Hoe maak je van de natuur je bondgenoot?
Allemaal goed en wel, maar hoe ga je nu zelf aan de slag om je gezondheid op te krikken? Nathalie: “Een goede start is het inlassen van een dagelijks ommetje van 30 minuten in je buurtnatuur. Zoek een park op, wandel tot aan een stuk groengebied of trek naar de waterkant. Ook tuinieren of werken in je moestuin heeft hetzelfde effect. Maak daarnaast wekelijks een uitstap van enkele uren naar een ‘ruwer’ stukje natuur. Belangrijk is dat menselijke invloeden hier écht ver weg zijn, bijvoorbeeld in een natuurgebied.”
Om nog meer genot én gezondheid te verwerven, kan je de natuur ook naar je huis brengen: “Er bestaan een heleboel manieren om je woonst te vergroenen, denk maar aan groendaken of groene muren. Zelfs binnen kan je een natuurlijk gevoel creëren, met planten, natuurfoto’s en houten elementen. In de architectuur zie je tegenwoordig steeds vaker dat de ‘biofiele’ kaart getrokken wordt, waarbij men ook in stedelijke omgevingen de natuur maximaal integreert. Door de lichtinval te maximaliseren worden lampen het grootste gedeelte van de dag overbodig, natuurlijke geuren brengen de bewoners tot rust, je hoort natuur- in plaats van stadsgeluiden en zelfs de temperatuur voelt er minder kunstmatig aan.”
Een groenere maatschappij is een gezondere maatschappij
Al deze hedendaagse inzichten kunnen een bijzondere impact hebben op de mensen om ons heen. Dat is ook de medische sector niet ontgaan, weet Nathalie: “In een Schotse eilandengroep maken natuurwandelingen deel uit van je behandelplan. Dokters schrijven daar letterlijk een dagelijks natuurbad voor. Maar ook in eigen land richten steeds meer ziekenhuizen een ‘revalidatietuin’ in, omdat herstel nu eenmaal sneller gaat in een natuurlijke omgeving. Ze brengen de natuur ook naar binnen met planten en groene wachtruimtes. Het AZ Sint-Lucas in Brugge heeft zelfs een wachtkamer IN de natuur.” Dat werkt zo: in de aangrenzende Steenbrugse Bosjes en Assebroekse Meersen heeft het hospitaal drie wandellussen bewegwijzerd mét een tijdsindicatie erbij. Onderweg zijn er mogelijkheden om je uitje in te korten, zodat je tijdig op je doktersafspraak geraakt.
Er is ook belangrijke verantwoordelijkheid weggelegd voor de stadsarchitecten: “Ook al kennen we nog steeds een bevolkingsgroei en wordt het almaar drukker in de stad, mogen we het belang van een groene omgeving niet uit het oog verliezen. De impact van een natuurbezoek op de volksgezondheid is zo groot, dat het een prioriteit is om de natuur dichterbij te brengen. Dat daar nog werk aan de winkel is, heeft de coronacrisis pijnlijk duidelijk gemaakt. Maar er wordt wel degelijk gewerkt aan die winkel, we zien steeds vaker groene speelplaatsen, groenpolen, groendaken en andere initiatieven die de stad ademruimte geven.”
Een schopje nodig om eraan te beginnen?
Moeten we nog meer redenen opsommen om je richting natuur te begeven? We dachten van niet, maar misschien kan je wel wat hulp gebruiken bij het creëren van zo’n nieuwe gewoonte. Deze initiatieven zetten je alvast goed op weg:
-
30-30 is een initiatief van BOS+ en CM. De uitdaging: 30 dagen lang, 30 minuten bewegen in het groen. Schrijf je in via www.30-30.be en doe mee aan de actie van 6 maart tot en met 4 april 2021. Een extra reden om je over de streep te trekken: voor elke actieve deelnemer wordt er een boom geplant!
-
De Mind Matters Marathon organiseert dit jaar een virtuele run voor mentaal welzijn. Wie zich inschrijft, krijgt een trainingsprogramma toegestuurd om zich voor te bereiden op een loopafstand van 5, 10, 16, 21 of 42 km. Op 16 mei loopt iedereen samen (in zijn eigen buurtnatuur) zijn ‘run’.
-
Schrijf je met het hele gezin in voor een bosbad wandeling, bijvoorbeeld bij Inside Nature. Onder begeleiding leer je bewust de natuur in te gaan en het tempo te verlagen.
-
Met Run for Nature organiseert Natuurpunt enkele natuurlopen die dit jaar volledig coronaproef afgelegd kunnen worden. Je kiest zelf wanneer je loopt, binnen een bepaalde periode, op drie parcoursen in Mechelen, Duffel en Dassenaarde.
