Dit is de échte Prins Carnaval onder de kemphanen
Elk jaar in februari vieren de ‘ajoinen’ carnaval met praalwagens, steltenlopers, toeters en bellen! Voor de ene feestvierder is het een gooi naar de titel van Prins Carnaval, voor de andere een zoektocht naar een mogelijke partner. Maar voor dit soort steltlopers is het beide. Want elk voorjaar maken mannelijke kemphanen zich op voor een heuse strijd om het mooiste wijfje. En daarbij speelt hun vederkostuum een grotere rol dan je zou denken. De veren maken de man!
In een theater van platgetrapt gras houden kemphanen tijdens het broedseizoen telkens een Prins Carnaval-verkiezing. Daarbij dagen de mannelijke kemphanen elkaar uit in een reeks schijngevechten. Wie met de hoofdtitel gaat lopen, hangt sterk af van hun vederdracht.
Twee fiere kemphanen bekampen elkaar tijdens het baltsen.
De kans dat je broedende kemphanen in België tegenkomt, is helaas klein. Het laatste succesvolle broedgeval in ons land dateert uit 2012. Toen op de vlaktes van het Kluizendok twee kuikens werden opgemerkt, vierden lokale vogelaars bijna feest. Het was toen immers ook al geleden van 1977 dat kemphanen gebaltst en gebroed hadden in onze regio. Een uniek moment, want door intensieve bemesting en landbouw zijn het aantal geschikte broedplaatsen in onze contreien zeer schaars geworden. Broedende kemphanen vind je wel nog in het gebied van Oost-Siberië tot Zuid-Nederland.
Volg hier de meest recente waarnemingen in België.
Eén vogelsoort, drie verschillende kostuums
Afhankelijk van hun kostuum spelen de kemphanen een andere rol in het broedspektakel. Vooral de kleur en omvang van hun verenkleed zijn bepalend. Het grootste deel van de kemphanen zijn de ‘honkmannen’, die in verschillende kleurvarianten voorkomen. Zij verdedigen hun eigen, vaste honk (een plek van ongeveer één vierkante meter platgetrapt gras) op de baltsplaats. Zo’n 2 tot 20% van de mannelijke kemphanen heeft al een pak meer sterallures. Met hun witte kruinveren en even blitse kuif flaneren deze ‘satellietmannen’ tussen de honken van de andere mannetjes op zoek naar hun prinses.
Daarnaast zijn er nog de ‘randmannen’, de figuranten in deze opvoering. Randmannen zijn vooral rondom de baltsplaats te vinden en worden niet getolereerd door de honk- en satellietmannen. Er kan natuurlijk maar één ster van de avond zijn. En dat is bij de kemphanen ongetwijfeld de faar. Deze groep vormt slechts 1% van alle kemphanen maar ze zijn wel de meesters van het verkleden. Hier kunnen de voil jeanetten nog iets van leren! De faar is qua grootte en verendracht namelijk amper te onderscheiden van een vrouwelijke kemphen. Tot je naar zijn testikels kijkt, want die zijn extra groot. Gotcha!
Welke kemphaan wordt Prins Carnaval?
Wanneer er eindelijk een wijfje op het toneel verschijnt, zijn de rollen duidelijk verdeeld. De honkmannen verdedigen hun eigen territorium door elkaar te bekampen. De satellietmannen krijgen vrij spel en kunnen helemaal losgaan en imponeren de kemphen met springerig machogedrag. Maar je weet hoe het gaat: als twee kemphanen vechten om een been, loopt de derde ermee heen. Of dat is toch waar de faar op hoopt wanneer hij op versiertour gaat.
Aan de hand van een tweevoudige tactiek zorgt de faar voor nakomelingen. Hij ziet er niet alleen uit als een vrouwtje, hij gedraagt zich ook zo op de baltsplaats. Door de honkmannen en satellietmannen te verleiden (en misleiden) gaat hij over tot een paringsdans met zijn seksegenoten. Toch doet hij het stiekem ook met wijfjes.
Een groep kemphennen bij een poeltje. Zou hier een vermomde faar tussen zitten?
Deze goed vermomde kemphaan is dus niet alleen biseksueel maar vooral erg slim. Het formaat van zijn testikels zorgt voor een overvloedige spermaproductie waarmee hij vermoedelijk het aantal zaadcellen van andere mannetjes kan overtreffen in aantal. Als de faar zich richt op zijn seksegenoten laat hij sperma achter in de cloaca van andere mannetjes. Die zorgen er op hun beurt voor dat het zaad van de faar een wijfje bevrucht. Een knap staaltje theatraal verkleedwerk waar verleiding en misleiding hand in hand gaan. Voor ons bestaat er geen twijfel: de faar is de ultieme Prins Carnaval!
