Een lekker stukje afval? Dit is het effect van zwerfvuil op onze dieren
De voorbije weken genoten we meer dan ooit van de Belgische natuur. Wandelen in het dichtstbijzijnde bos, kikkers spotten in het lokale meer of fietsen door de velden. Maar helaas kom je er ook nog veel te vaak voor ongename verrassingen te staan: zwerfvuil en sluikstortafval. En dat heeft vaak zware gevolgen voor onze dieren. Hoe zien zij het afval dat rondslingert in onze natuur en welke gevolgen heeft dit op hun dagelijks leven?
We zijn allemaal wel al eens geconfronteerd met beelden van een egel die vastzit in een stuk plastic of een vogel die letterlijk het zwijgen wordt opgelegd omdat z’n snavel verstrikt is geraakt in een stuk afval. Achtergelaten zwerfvuil ziet er niet alleen vies en onverzorgd uit, het heeft ook zware gevolgen voor de natuur rondom jou. Naast bodem- en waterverontreiniging zijn onze dieren vaak het grootste slachtoffer.
Plastic is een uitvinding van de mens in tijden van massaconsumptie. Het bestaat eigenlijk nog niet lang, en toch zijn we er als mensheid in ‘geslaagd’ om van plasticvervuiling op korte tijd een wereldwijd probleem te maken. Vooral via waterstromen drijft er heel wat plastic vuil en ander afval naar onze zeeën en rivieren. Ook in onze bodem vinden onderzoekers steeds meer microplastics – microscopisch kleine deeltjes plastic die in het milieu terechtkomen – die daarna ook in ons voedsel of kleding terechtkomen. Maar belangrijker – of beter gezegd: verontrustender – is wat deze grote berg plastic afval met onze dieren doet. Het feit dat plasticvervuiling op zo’n korte tijd ontstaan is, geeft onze dieren weinig kans om zich aan te passen aan de situatie.
Een lekker stukje… afval?
Zeedieren en -vogels zijn dag in dag uit op zoek naar een lekker hapje. Ze zijn als het ware geprogrammeerd om vanop een afstand kleine en kleurrijke dingen in het water te spotten. Helaas kennen zeedieren het verschil nog niet tussen een voedzaam visje en een sigarettenpeuk. Organismen zoals plankton of schelpen filteren het water maar maken daarbij geen onderscheid tussen voedsel of plastic deeltjes. Ook grazende landdieren happen krijgen vaak stukjes afval binnen zonder het te beseffen. Plastic en ander vuil in de maag stilt hun hongergevoel waardoor de hoeveelheid echt, gezond voedsel dat ze binnenkrijgen kleiner is. Het gevolg? Een lager energiepeil en een verzwakt immuunsysteem waardoor ze een makkelijkere prooi zijn voor predators. Grotere stukken afval kunnen de maag of de darmen ook blokkeren met verstopping, vergiftiging of zelfs verhongering tot gevolg.
Een Nederlands onderzoek bij 294 noordse stormvogels in 2002 en 2003 bracht aan het licht dat maar liefst 98% van de dieren plastic in de maag had: gemiddeld vonden de onderzoekers 32 stukjes plastic per vogel. De vogels scheppen met open snavel hun voedsel uit het water waardoor ze meer binnenkrijgen dan ze zouden willen. Dezelfde onderzoekers kwamen ook te weten dat de dieren het plastic vermalen tot kleine deeltjes en weer uitpoepen. ‘Dus dan kan het geen kwaad’ zou je kunnen denken. Toch wel, tijdens de vertering komen gifitige stoffen vrij die in hun darmen blijven hangen. En het uitgepoepte plastic komt ook weer in de natuur terecht. Bovendien leggen noordse stormvogels grote afstanden af waardoor de plastic deeltjes over een enorm groot gebied verspreid worden.
Deze site houdt bij hoeveel dierensoorten op welke manier dan ook lijden onder de vervuiling van zeeën en waterwegen.
Mooimakers nemen hun afval mee naar huis
Ook aan land, in het bos, op het strand of in onze velden, zien veel grazende landdieren tegen beter weten in het rondslingerende zwerfvuil als ‘een lekker brokje natuur’. Anderen raken dan weer verstrikt in plastic draden of verpakkingen met ontstekingen, vergroeiingen, verdrinking of verstikking als gevolg. Het is duidelijk dat het al lang vijf na twaalf is en we nog meer moeten inzetten op het sensibiliseren van mensen die eropuit trekken. Zo lanceert Mooimakers, in samenwerking met Landelijke Gilden en Boerenbond, een nieuwe zomercampagne gericht naar toeristen op het platteland. Met ludieke online animatiefilmpjes en bijhorende veldbordjes op het terrein zetten ze voorbijgangers aan om hun afval niet te laten rondslingeren met de oproep ‘Neem je afval mee naar huis’. Zeg nu zelf, liever een kraaiende haan dan een haai die nooit meer kraait, toch?
Ook organisaties zoals Natuurhulpcentrum vzw, Plastic Soup Foundation en Belgische en Nederlandse overheden, steden en gemeenten zetten zich in om zwerfvuil en sluikstortafval uit onze natuur te weren. Ook jij kan er mee voor zorgen dat onze natuur niet in de plastic soep draait. Hier vind je heel wat conrete tips en activiteiten om onze natuur te helpen.