Eenden voor dummies
Heeft het vogelvirus jou ook te pakken? En dan bedoelen we niet de vogelgriep die momenteel ‘s lands pluimvee opgehokt houdt, maar de microbe die je in weer en wind met de verrekijker het veld in stuurt. Eenden spotten is daarbij een dankbare bezigheid, want die watervogels zijn makkelijk te vinden en laten zich langdurig bekijken terwijl ze rustig ronddobberen. Wie goed uit zijn doppen kijkt, maakt op korte tijd kennis met zoveel meer soorten dan alleen maar onze wilde eend - die halftamme snateraar die iedereen als kind wel eens gevoederd heeft.
Voordat we overgaan tot de orde van de dag, even een belangrijke dienstmededeling: oud brood is geen geschikt eendenvoer. Het is eenzijdig, bevat te weinig voedingsstoffen, heeft een te hoog zoutgehalte, vervuilt het water, trekt ongedierte aan en beschimmelt snel. Bovendien vinden eenden, zelfs in de winter, voldoende geschikt voedsel in de buurt van water. Kan je het toch niet laten om af en toe wat lekkers toe te gooien? Kies dan voor eendenvoer of watervogelvoer, of zorg zelf voor voldoende variatie met erwten, maïs en graan. Geef enkel voedsel dat binnen enkele minuten opgegeten wordt, zodat er niets blijft liggen. En hou er rekening mee dat vogels voederen op het openbaar domein simpelweg niet mag.
| Foto | Product | Kenmerken | Prijs |
|---|---|---|---|
 |
| Prijs bekijken | |
 |
| Prijs bekijken |
De wilde eend
Hier is ze dan, onze bekendste eend en meteen ook de meest voorkomende eend in West-Europa. Het mannetje valt op met zijn groene kop, witte ‘halsband’ en enkele zwart gekrulde staartveren - ook wanneer de kappers wekenlang dichtblijven. Het vrouwtje is bruin gecamoufleerd met een metaalblauwe vleugelspiegel met fijne, witte rand (die ook bij het mannetje aanwezig is). Op dit moment, midden in de herfst, worden de koppels voor volgend jaar reeds gevormd. De mannetjes troepen samen en baltsen erop los, waarbij het er soms bijzonder heftig aan toe kan gaan.
De krakeend
Het vrouwtje van de krakeend lijkt erg hard op een wilde eendenvrouwtje. De blauw-witte vleugelspiegel is hier vervangen door een volledig wit exemplaar. Een mannelijke krakeend is wat atypisch voor een eend, omdat hij niet zo opvallend gekleed is - maar wel stijlvol. Hij heeft een grijsbruine camouflagekleur met zwarte snavel en achterlijf. Ook de krakeend kent een herfstbalts, waarbij hij niet luidruchtig ‘kwaakt’, maar ‘kraakt’.
De slobeend
Van héél ver zou je de slobeend kunnen verwarren met onze wilde eend, maar één blik op haar snavel vertelt je wat anders: die is vooraan dubbel zo breed als aan de basis. Met die bek zeeft ze het water om er kleine waterdiertjes en eendenkroos uit te filteren. De mannetjes hebben een glanzend groene kop, witte borst en bruine buik. De vrouwtjes lijken op de wilde eend, maar hun buik is donkerder en er is geen wit te zien aan de vleugelspiegel.
Links: koppel krakeenden, rechts: mannetje slobeend
Grondelen
De meest bekende eendensoorten zijn stuk voor stuk ‘grondeleenden’. Ze zoeken naar voedsel door met hun kop onder water te duiken, terwijl hun staart naar boven kantelt. Met hun poten, die netjes in het midden van het lichaam staan, houden ze zich trappelend overeind. Die techniek heet ‘grondelen’. Duiken doen ze niet of amper.
Wilde eenden grondelen
De smient
Deze eend herken je al van ver aan haar vrolijke fluitje. Ze is een talrijke wintergast in het westen van ons land. Het mannetje is prachtig grijsblauw met een bruine kop en borst. Op de flanken en de vleugels heeft hij een grote witte vlek. Naar de staart toe, worden zijn veren donkerder en op zijn voorhoofd prijkt een lichtgekleurde vlek. De vrouwtjes hebben dezelfde blauwgrijze snavel als de mannetjes, maar zijn voor de rest minder uitgesproken gekleurd.
Nog meer grondeleenden
Het bruine, onopvallende vrouwtje is een constante bij de grondeleenden. De dames zijn voor een ongeoefend oog dan ook moeilijk van elkaar te onderscheiden. De pijlstaart herken je aan zijn lange, slanke hals, zijn kleine kop en lange staartveren. De talingen zijn onze kleinste grondeleenden, de wintertaling nog iets kleiner dan de zomertaling. Het mannetje van de zomertaling heeft een lichtgekleurde oogstreep, terwijl dat van de wintertaling een groen ‘maskertje’ draagt.
Links: koppel pijlstaarten, midden: mannetje zomertaling, rechts: mannetje wintertaling
De kuifeend
We zijn nu bij de duikeenden beland. Daarvan komt de kuifeend het meeste voor bij ons, een watervogel met hoog punkgehalte die je in alle seizoenen kan tegenkomen. Kuifeenden voeden zich met kleine waterdiertjes en vooral de mannetjes vallen op met hun zwart-witte tekening. De vrouwtjes zijn overwegend - wat een verrassing - bruin. Beide geslachten hebben een kuif, maar de mannetjes willen overduidelijk de grootste hebben.
Duiken
Duikeenden kan je soms ook al grondelend aantreffen, maar meestal verdwijnen ze eventjes volledig onder water om naar voedsel te zoeken. Duikeenden hebben een meer gedrongen vorm en liggen dieper in het water dan grondeleenden. Hun poten liggen meer naar achteren, waardoor ze aan land meer rechtop lopen dan de grondeleenden. Hun vleugels hebben geen ‘spiegel’, maar een lichtgekleurde streep.
De krooneend en de tafeleend
De krooneend duikt vooral naar plantaardig materiaal en is bij ons meestal te zien als doortrekker. Het mannetje heeft een glanzend oranje kop, rode snavel en bruine borst. Het vrouwtje is bruin met een lichter gekleurd hoofd vanaf het oog naar beneden toe. De kop van de tafeleendwoerd is iets matter en bruiner van kleur en hij heeft een zwarte borst, maar vooral zijn snavel heeft duidelijk een andere kleur: van basis naar top achtereenvolgens donkergrijs, blauwgrijs en zwart. Het vrouwtje is overwegend bruingrijs.
Links: mannetje krooneend, rechts: mannetje tafeleend
Grote en middelste zaagbek
En dan zijn er nog de eenden die vooral in de buurt van de zee vertoeven, zoals de zaagbekken. Met hun lange, dunne snavel met scherpe tanden gaan ze grijnzend door het leven. Het mannetje van de grote zaagbek is wit met donkergroene kop en zwarte rug. Het vrouwtje grijs met een roodbruine kop. De middelste zaagbek is iets kleiner en het mannetje onderscheidt zich van zijn grotere broer met een witte halsring en grijze buik. Beide soorten en geslachten hebben een wilde kuif, behalve het mannetje van de grote zaagbek.
Links: koppel grote zaagbekken, links: koppel middelste zaagbekken
Het nonnetje
Misschien wel de fraaiste eend die je ‘s winters in ons land kan tegenkomen, is onze kleinste zaagbek: het nonnetje. De zwarte lijnen op het spierwitte lichaam van het mannetje gecombineerd met zijn prachtige kuif maken van het nonnetje de meest kunstige eend. Het vrouwtje valt minder hard op met haar donkergrijs lichaam en roodbruine kop met witte keel.
Links: mannelijk nonnetje, rechts: vrouwelijk nonnetje
Viseters
Zaagbekken zijn met hun speciale snavel perfect uitgerust om naar vis te duiken. De grote zaagbek neemt het nageslacht zelfs mee op duikjacht op zijn rug!
Brilduiker
Als laatste in ons lijstje met eenden voor dummies, kan de brilduiker niet ontbreken. De soort overwintert regelmatig in onze contreien, maar niet zo talrijk als in Nederland. Een eend met sterallures, getuige haar Engelse benaming ‘Goldeneye’. Dat slaat natuurlijk niet op haar geheime wapen zoals in de Bond-film, maar op haar opvallende, geelkleurige ogen. Gek genoeg zit er rond die ogen geen bril, zoals haar Nederlandse naam doet vermoeden. De ‘bril’ zit iets lager, tussen oog en snavel, en alleen op de groene kop van het mannetje. Vanuit zijn zwarte rug lopen fijne streepjes over het witte lichaam. Het vrouwtje is grijs met een bruine kop en witte halsring, het puntje van haar snavel heeft een gele vlek. De brilduiker draait steentje om in het water om insecten, kreeftjes, wormen en weekdieren te vinden.
Koppel brilduikers
Deze handgevlochten eendenkorven van Vivara zijn perfect voor wilde eenden, parkeenden en waterhoentjes om te schuilen en te broeden. Hang ze stevig aan de waterkant of plaats ze in het midden van een vijver voor een prachtige toevoeging aan elke tuin. Beschikbaar in twee varianten - Rond en Lang, beide gemaakt van wilgentenen - bieden ze een veilige nestplaats voor verschillende vogelsoorten. Het plaatsen van deze korven, gevuld met hooi, in maart op stevige wilgenstokken boven het water zorgt voor een optimaal broedseizoen tot juli. Monteer de korven stevig aan stokken op 20 meter afstand voor een succesvolle broedomgeving voor eenden en mogelijk zelfs andere vogelsoorten zoals waterhoentjes, holenduiven of steenuilen.
Heb je nog een andere eend gespot? Dat kan. Er zijn nog andere wilde soorten die je in ons land kan spotten, maar hou er ook rekening mee dat het exacte uiterlijk van eenden erg afhangt van seizoen tot seizoen. Bovendien ontsnappen er regelmatig siereenden die zich goed weten te handhaven op ‘wild’ water. Weet je niet waar beginnen, check dan op waarnemingen.be welke eenden er op dit moment voorkomen op het water waar jij wil gaan spotten. Zo kan je al een eerste selectie maken en weet je waarop je ter plaatse moet letten.
