Het (bizarre) seksleven van truffels
De truffel, welbekend bij fijnproevers en keukenprins(ess)en, is in meer dan één opzicht uniek. In tegenstelling tot de meeste paddenstoelen heeft de truffel namelijk een seksleven. Minder gezwam, meer bambam? In dit artikel lees je wat we ons hier precies bij moeten voorstellen.
Laat ons eerst deze bijzondere paddenstoel eens van naderbij bestuderen voor we tot de kern van de zaak komen. Onder de naam ‘truffel’ vallen in feite verschillende soorten schimmels waarvan alleen de ‘vruchten’ (carpoforen) zichtbaar zijn, maar die zich ondergronds voortplanten. Truffels zijn echte liefhebbers van kalkbodems, dus je komt ze wel tegen in Wallonië – vooral in de regio’s rond Luik, Namen en Bergen – maar in Vlaanderen groeien ze niet.
Net als andere paddenstoelen gaat de truffel een symbiotische relatie aan met waardplanten, of beter gezegd waardbomen, zoals bepaalde eiken, haagbeuken, dennen, lindebomen, beuken en hazelaars. Het mycelium van de truffel zal zich vastklampen aan de wortels van bomen die hen omringen, waarna de twee organismen voedingsstoffen uitwisselen. Tot nu toe is dit allemaal niets bijzonders voor een paddenstoel.
Een speciaal geval
Waar de truffel zich onderscheidt van andere paddenstoelen, is in de wijze waarop hij zich voortplant. Dit doet hij namelijk uitsluitend op een seksuele manier. Hoewel truffels het potentieel hebben om hermafrodieten te zijn, kunnen ze zichzelf niet bevruchten en zal hun seksueel type bepaald worden door hun omgeving en de bodem waarin ze zich bevinden. Kortom, de truffel zal zich ofwel mannelijk, ofwel vrouwelijk gedragen en zijn voortplanting vereist de interactie tussen twee individuen van een verschillend geslacht.
Nog verrassender: onderzoek heeft aangetoond dat truffels die geschikt zijn voor consumptie het resultaat zijn van de voortplanting tussen een groot, vrouwelijk exemplaar dat verschillende jaren leeft en een kleiner, mannelijk exemplaar dat slechts één jaar overleeft.
Truffels gaan zelfs zo ver dat ze hun seksuele type aanpassen aan de concurrentie van andere, al aanwezige truffels. Zijn die van het vrouwelijke geslacht, dan zullen de nieuwe truffels een mannelijk geslachtstype aannemen om hun kansen op voortplanting te vergroten.
Deze paddenstoelen zullen de neiging hebben om zich voort te planten met individuen die dichterbij staan. Analyses van de onderzochte truffels hebben aangetoond dat de genotypen van de ‘moeder’ en de ‘vader’ erg op elkaar lijken, wat zou verklaren waarom de truffel zijn seksuele type aanpast aan dat van andere paddenstoelen. Nochtans worden de twee verschillende geslachten niet aan de voet van dezelfde boom teruggevonden. Tegenstrijdig, zeg je? Deze bijzonderheden verklaren waarom truffels zo zeldzaam zijn … en dus ook zo duur!
Gelukkig krijgen truffels af en toe een duwtje in de rug van dieren die, wanneer ze een truffel opeten, de sporen via hun uitwerpselen mee verspreiden in het bos. Deze methode van verspreiding verklaart ook de nabijheid van andere truffels. Nog een bewijs dat onze natuur goed in elkaar zit!
