Hoe overleven dieren met albinisme of andere kleurafwijkingen in onze natuur?
Voor veel dieren in onze natuur is kleur van essentieel belang. De tint van hun vacht of veren gebruiken ze als herkenning maar ook als camouflage of als ultieme verleidingstruc. Kunnen dieren met kleurafwijkingen zoals albinisme, leucisme en melanisme dan wel overleven in de wilde natuur? We zoeken uit wat het verschil precies is tussen deze op het eerste gezicht onschuldige aandoeningen en hoe je ze herkent.
In België worden af en toe opvallend gekleurde dieren waargenomen. Het Natuurhulpcentrum in Oudsbergen kreeg in 2010 bijvoorbeeld een albino egel binnen, in Edegem werd begin dit jaar een leucistische watersalamander gespot tijdens de paddenoverzet en in Lier kon een natuurfotograaf vorig jaar twee melanistische reeën vastleggen op beeld. Het zijn zeldzame beestjes in alle opzichten. Wat op het eerste gezicht een onschuldige kleurafwijking lijkt, heeft namelijk vaak grote gevolgen op het leven van deze dieren in het wild. Zulke opmerkelijke waarnemingen halen dan ook meteen het nieuws. Maar wat is nu precies het verschil en hoe herken je dieren met albinisme, leucisme of melanisme?
Born to be white: albinisme bij dieren
Albinisme klinkt bij veel mensen het meest bekend in de oren. Deze kleurafwijking is een genetische aandoening waarbij het menselijk of dierlijk lichaam niet in staat is om melanine aan te maken door gebrek aan een bepaald enzym. Melanine is het pigment dat kleur geeft aan de huid of vacht, het haar en de ogen. Albinodieren worden daarom geboren met een kleurloze, witte vacht of veren. Melanine beschermt het lichaam ook tegen schadelijke uv-stralen waardoor dieren met albinisme extra gevoelig zijn aan zonlicht. Het omgekeerde bestaat trouwens ook: dieren met melanisme maken net veel meer donkere pigmenten aan dan gewoonlijk. Zij gaan dus vanaf dag één altijd gekleed in het zwart.
Leucisme of gewoon een rare vogel?
Albinisme wordt soms wel verward met leucisme. Ook deze genetische kleurafwijking kan ervoor zorgen dat dieren met een volledig of deels witte vacht ter wereld komen. Al gaat het bij leucisme om verminderde pigmentatie. Leucistische dieren maken dus wel melanine aan en hebben pigment in hun vacht of veren, maar die komt niet of slechts gedeeltelijk tot uiting. Dat is vaak te wijten aan een gebrek aan eiwitten. Dieren met leucisme zijn dus niet per definitie volledig wit. Kijk maar eens naar deze iets minder zwarte kraai met een aantal witte veren, vastgelegd op foto door onze redacteur Daniël.
Bij vogels bestaat er ook zoiets als progressive greying. Een fenomeen waarbij ze, net zoals wij, grijze haren krijgen naarmate ze ouder worden. Hun lichaam maakt steeds minder pigment aan waardoor er geleidelijk aan meer witte of grijze veren tevoorschijn komen.
Hoe herken je het verschil tussen een albino en een leucino?
Zelfs al zijn twee dieren volledig wit, dan kan je de albino toch makkelijk onderscheiden van de leucino door naar de ogen te kijken. Albino’s hebben rode ogen terwijl dieren met leucisme hun gewone oogkleur behouden. De rode oogkleur bij dieren met albinisme is eenvoudig te verklaren: de kleur van de bloedvaten in de ogen schemert door omdat er geen pigment in de iris aanwezig is.
Hoe overleven dieren met albinisme of leucisme in het wild?
Dieren met een kleurafwijking worden maar zelden gespot. Ze moeten namelijk heel wat extra uitdagingen trotseren om te overleven in de wilde natuur. Albino’s en leucino’s vallen door hun witte vacht of vlekken veel harder op tussen het groen. Ze zijn een makkelijkere prooi omdat ze meer moeite hebben met zich te camoufleren dan hun soortgenoten zonder kleurafwijking. Albinisme gaat ook vaak gepaard met slechtziendheid of zelfs blindheid. Jagen, paren of jezelf verdedigen tegen vijanden wordt dan een pak moeilijker. Albino’s verdragen bovendien geen zonlicht waardoor ze meer risico lopen op een verbrande huid en zelfs huidkanker. Allemaal extra risico's waardoor ze vaak minder lang overleven in onze natuur.
Spot je een dier met een kleurafwijking? Meld het dan zeker op www.waarnemingen.be en laat het ons weten via redactie@onzenatuur.be.
(Foto's hieronder van links naar rechts.: albino blindwants door Luc Verhelst, albino vuursalamander, melanistische reeën door Wesley De Candt)
Fotogalerij
