Kroonschuwheid, of hoe social distancing bomen gezond houdt

26 december 2020

We maakten in 2020 kennis met social distancing, maar bomen houden al eeuwenlang afstand van elkaar om o.a. de verspreiding van ziektes te voorkomen. Wat weet jij al over ‘kroonschuwheid’? Onderzoekers raken het niet eens over de oorzaken van dit prachtig natuurfenomeen. 

2020 stond gelijk aan een leven op anderhalve meter van elkaar. Een fenomeen dat je ook terugvindt in onze natuur. ‘Crown shyness’ of ‘kroonschuwheid’ is een natuurfenomeen dat voorkomt bij bomen. Het gebladerte van sommige bomen lijkt te stoppen met groeien wanneer het in aanraking dreigt te komen met de bladeren van een andere boom. Hierdoor ontstaat een prachtig lijnenspel in het bladerdek van onze bossen waar - op een zonnige dag - het licht ook nog eens op magische wijze doorvalt. Prachtig!

Zijn alle bomen 'kroonschuw'?

Nee, niet alle bomen kennen de grenzen van hun kruin of kroon. Het komt vooral voor bij heel hoge bomen. In België kan je de afgelijnde kronen zien bij de weinige steeneiken die in ons land aanwezig zijn. Deze boomsoort komt veel meer voor rond de Middellandse Zee, daar heb je dus meer kans om dit natuurfenomeen van dichtbij te bewonderen.

Ook dennenbomen, beuken en kastanjebomen tonen zich soms van hun meest bijzondere kant dankzij hun kroonschuwheid. 

De meest indrukwekkende gezichten zie je echter in het buitenland. In de tropen, het gebied tussen de keerkringen, is kroonschuwheid een veelvoorkomend fenomeen, vooral bij de kamferboom die in Taiwan, China, Japan en Indochina groeit.

Wat is het nut van kroonschuwheid?

Wetenschappers zijn er tot nu toe nog niet in geslaagd een éénduidig antwoord te geven op deze vraag. Wel hebben ze een aantal hypotheses. Eén ding staat wel vast: het is een combinatie van factoren die ervoor zorgt dat naburige bomen fysieke afstand bewaren tussen hun gebladerte. 

1. Fotosynthese

Voor sommige onderzoekers zou de fysieke afstand tussen de boombladeren het zonlicht beter doorlaten om zo fotosynthese mogelijk te maken. Dit mechanisme hebben bomen nodig om energie en zuurstof te produceren. De openingen in het bladerdek zouden er dus voor zorgen dat de zonnestralen ook de kleinere bomen en planten in het bos bereiken.

2. Insecten en ziektes

Een tweede mogelijkheid is dat kroonschuwheid de verspreiding van besmettelijke ziektes en insecten voorkomt. Komt bekend voor, niet? ;-) Bomen van dezelfde soort zouden in de loop der jaren deze strategie ontwikkeld hebben om te voorkomen dat de hele groep besmet raakt.

3. Boomschade

De derde hypothese is dat de fysieke afstand tussen bomen de schade tijdens een storm zou beperken. Bij hevige rukwinden kunnen bewegende takken elkaar - en ook mensen of dieren - schade toebrengen. Bovendien kan de hevige wrijving de boomknoppen verwoesten, en zo de groei van de boom tegenwerken. De extra ruimte tussen de takken en bladeren dient als uitwisselingsplaats voor dieren en zaden.

Het lijkt er ook op dat sommige boomsoorten een vorm van ‘wortelschuwheid’ vertonen. Ondergronds vermijden de bomen elkaars wortels. Waarom ze dat precies doen, moeten onderzoekers echter nog uitzoeken.

Hoe houden bomen afstand van elkaar?

Het lijkt wel alsof bomen beter op elkaar en de social distancing regels zijn afgestemd dan wij. Werken ze samen om dat uniek doolhof in het bladerdek te creëren? Volgens wetenschappers communiceren bomen door fytohormonen of plantenhormonen uit te wisselen. Door de stoffen uit te wisselen kunnen ze informatie doorgeven.

Daarnaast zijn bomen ook verbonden door een complex ondergronds netwerk van levende schimmels. De mycorrhiza vormt een samenlevingsvorm waar schimmels en planten (via de wortels) in symbiose samenleven. Ze werken samen en wisselen mineralen en voedingsstoffen uit. Dit ecosysteem zou ook belangrijk kunnen zijn voor de communicatie tussen bomen.

Wist je dat...

...bomen zelfs zonder hun zenuwstelsel in staat zijn om signalen uit hun omgeving waar te nemen? Ze weten waar het licht vandaan komt en waar ze de nodige voedingsstoffen kunnen vinden. Bomen reageren hierop door bijvoorbeeld hun bladeren meer of minder aan de zon bloot te stellen of door hun wortels richting een waterbron te laten groeien. Zo bewijst de de natuur nog maar eens hoe uitzonderlijk haar aanpassingsvermogen is.

Meer over

Gerelateerde artikels