Slapend konijn aan konijnenpijp
Kunnen dieren dromen zoals mensen?
‘s Nachts beleven mensen mooie of net heel nare dromen die we ons al dan niet herinneren de volgende dag. Maar hoe zit dat bij dieren: kunnen zij ook dromen? We kunnen het helaas niet op de man – of op het dier – af vragen. Onderzoekers daarentegen kunnen wel het gedrag en de breinactiviteit van slapende dieren observeren. Ontdek hier wat ze ondertussen al te weten zijn gekomen.
Om te dromen moet je eerst en vooral slapen. Bij mensen gebeurt dat in de REM (Rapid Eye Movement) slaap. Tijdens deze fase van onze slaap zijn onze hersenen het meest actief. De eerste vraag is dus of dieren, afgezien van de winterslaap bij o.a. egels en vleermuizen, dezelfde soort slaap kennen als mensen? Volgens Hans Van Dyck, professor gedragsbiologie aan de UCL, hebben de meeste zoogdieren, vogels, maar ook insecten zoals bijen of vlinders regelmatig slaap nodig, al kan de duur en frequente sterk verschillen. Gierzwaluwen slapen bijvoorbeeld al vliegend en blijven dus fysiek actief. Strandlopers kunnen dan weer drie weken aan een stuk wakker blijven en hebben daarna pas nood aan een dutje dat maar een paar seconden hoeft te duren. Veel tijd om te dromen hebben deze dieren dus niet…
Slapende honingbij laat haar antennes hangen
Dieren die wel langer en regelmatiger slapen verkeren tijdens hun slaap in een soort van rusttoestand waardoor ze niet meer reageren op prikkels van buitenaf. Elk dier heeft bovendien z’n eigen slaaphouding. Wij, mensen, doen bijvoorbeeld onze ogen toe terwijl bijen hun antennes omlaag laten hangen en kakkerlakken plat op hun buik gaan liggen met hun pootjes opzij. Dat weten we dankzij de verschillende onderzoeksteams die bezig zijn met de observatie van slapende dieren. Ze houden enerzijds hun fysiek gedrag in de gaten. Daarnaast nemen ze ook de breinactiviteit tijdens de verschillende slaapfases onder de loep. Op die twee manieren trachtten ze ook te achterhalen of dieren dromen zoals mensen.
Twee slapende grutto's staan op één poot in het water. Klik op de foto als je wil weten waarom slapende vogels niet omvallen.
Gedrags- en breinonderzoek in dromenland
Uit een onderzoek van Amish Dave and Daniel Margoliash bij zebravinken aan de universiteit van Chicago is gebleken dat de kleine zangvogeltjes melodieën memoriseren tijdens hun slaap. Zebravinken krijgen hun roepzang namelijk niet mee bij de geboorte maar leren het al doende. Onderzoekers observeerden de jonge vogeltjes en zagen hoe bij elke afzonderlijke zangnoot een ander patroon opdook in het brein van de zebravinken. Zo konden ze het liedje noot voor noot achterhalen. De onderzoekers zagen hetzelfde patroon terugkeren in de breinactiviteit van de vogels terwijl ze sliepen. De jonge zebravinken dromen dus over de liedjes die ze overdag leren.
Een ander voorbeeld is een gedragsonderzoek bij katten door Patrick McNamara aan de universiteit van Boston. Normaal gezien remt het lichaam bewegingen af tijdens de REM-slaap, dat is ook zo bij dieren. Deze keer veranderden de onderzoekers iets in het brein van de katten waardoor hun lichaam die bewegingen wel toeliet. Wat gebeurde er tijdens hun kattenslaapje? De katten bewogen hun hoofd, kromden hun rug en haalden uit met hun pootjes alsof ze een prooi op het oog hadden. En dat terwijl ze eigenlijk aan het slapen waren. Katten kunnen behalve dromen dus blijkbaar ook slaapwandelen.
Slapend reekalf in het gras
Droom vs. realiteit
We kunnen het er dus over eens zijn dat dieren naar alle waarschijnlijkheid ook dromen. Of ze ook het onderscheid kennen tussen droom en realiteit, en wat ze precies dromen blijft echter een mysterie. Ze kunnen het alvast niet navertellen aan de ontbijttafel zoals jij en ik.
