Nieuwe duinen groeien in Oostende
Op plekken waar we vroeger met man en macht probeerden de natuur een halt toe te roepen, wordt steeds duidelijker dat we diezelfde natuur beter als bondgenoot kunnen inzetten. Om die nieuwe, duurzame weg in te slaan, is echter nog heel wat research nodig. Onderzoeker Glenn Strypsteen van de KULeuven legde te midden van het strand in Oostende Oosteroever een gigantisch proefveld aan om het proces van duinvorming te bestuderen. Het uiteindelijke doel: de achterliggende dijk beschermen tegen zandoverlast.
Het is een gek gezicht: ter hoogte van Fort Napoleon is het ooit zo maagdelijke strand opgedeeld in zes vakken vol jonge planten die het beeld oproepen van een ordelijk aangelegde landbouwakker. Glenn: “Met het project ‘Duin voor dijk’ willen we graag te weten komen hoeveel planten er per vierkante meter nodig zijn om een duin te creëren, maar ook op welke manier de helmgrassen best geordend worden. Daarom deelden we het proefveld op in zes zones van 20 bij 20 meter. We testen dichtheden uit van 6, 9 en 15 planten/m², telkens in rijen, geclusterd of in een willekeurig patroon.”
Hoe worden duinen gevormd?
Met dit project wil Glenn nagaan hoe een zandmassa, met een beetje hulp, zo snel mogelijk tot een stevige duin kan transformeren: “Opdat duinen zich kunnen ontwikkelen heb je drie dingen nodig. Ten eerste zand, dat hebben we hier natuurlijk met overvloed. Vervolgens is er de wind die het zand verplaatst, wat meteen ook het probleem vormt op deze specifieke locatie. Jaarlijks moet men de plaatselijke Spinoladijk - tevens de enige weg om surfclub Twins met de wagen te bevoorraden - volledig afsluiten omdat grote hoeveelheden zand de toegang onmogelijk maken. Het terug gebruiksklaar maken van de dijk is arbeidsintensief, duur en allesbehalve een duurzame oplossing. Een duinengordel voor de dijk zou dat probleem kunnen oplossen.”
“Het laatste ingrediënt is niet standaard aanwezig op onze Belgische stranden”, gaat Glenn verder. “Nog steeds rijden er enkele malen per jaar bulldozers over het strand om de zandvlakte weer effen te maken, zand te verplaatsen waar nodig en afval op te ruimen. Als er al eens een zaadje wortel schiet, krijgt het geen kans om zich te ontwikkelen tot volwaardige plant. En die planten zijn net de kiem van elke duin: met hun sterk vertakte wortelstelsel vormen duin- of helmgrassen later het geraamte van een stevige duin. Boven het zandoppervlak blijven de groene delen groeien en wanneer er extra zand bij komt, worden nieuwe wortels gevormd. Als het dan al eens hard stormt, dan is de hoeveelheid zand die wegwaait verwaarloosbaar: het merendeel wordt ‘gevangen’ door de gespecialiseerde plantenwortels.”
Eén meter duinwinst op half jaar tijd
En Glenn heeft goed nieuws te vertellen, want het systeem werkt: “We monitoren continu hoe het pilootproject zich ontwikkelt. We meten hoe snel het helmgras groeit, hoeveel zand er door de wind weggeblazen wordt, hoe de lokale windsnelheid en -richting varieert en hoeveel extra volume zand de kersverse duinen vasthouden. We zijn in januari gestart met het aanplanten van de grassen en zien nu al dat het zandoppervlak met een meter gestegen is. Dat is een bijzonder goed resultaat, als je weet dat helmgras jaarlijks 1 à 2 meter groeit. Het gebruikte patroon blijkt voorlopig van ondergeschikt belang, maar de plantdichtheid heeft wel degelijk een invloed: hoe meer gras per oppervlakte, hoe korter het stuk waarover het nieuwe zand zich verspreidt.”
Op deze foto zie je het probleem van zandoverlast op de Spinoladijk ontstaan
Kustbescherming, klimaatantwoord én biodiversiteitsboost
Het project is een idee waarmee het Vlaams overheidsagentschap Maritieme Dienstverlening en Kust naar de KULeuven stapte en beperkt zich niet tot de kuststrook aan Oosteroever. “We hebben momenteel nog twee andere proefprojecten lopen”, vertelt Glenn. “Op de stranden van Mariakerke en Raversijde, waar zandoverlast op de Kustbaan een groot probleem vormt, hebben we een gelijkaardige site van 750 meter lang waar we niet alleen met grassen werken, maar ook met rijshout. Dat is een vlechtwerk van wilgentakken dat het eerste zand van een beginnend duin moet gaan vasthouden. Na de zomer zullen we ook hier continue metingen uitvoeren.”
Op het strand van Raversijde vormt helmgras in combinatie met rijshout de basis van nieuwe duinen
Behalve dat ze zandoverlast voorkomen op achterliggende dijken, brengen duinen nog meer voordelen met zich mee. Ze vormen een belangrijke schakel in het beschermen van onze kuststrook. Die taak wordt in de toekomst nog betekenisvoller omdat een veerkrachtige zeewering in tijden van klimaatverandering een must is. Dijken zijn vaste, rigide structuren, maar dat is meteen ook hun zwakte. Een natuurlijke duinengordel is veel beter in staat om de grillen van de natuur in tijden van stormen, een stijgende zeespiegel en overstromingen te bufferen.
“De kustbeschermende werking van duinen staat centraal in ons derde project”, licht Glenn toe. “In Westende leggen we een ‘grasdijk’ aan, een lange strook grassen die zal uitgroeien tot een nieuwe duin. We willen de kusterosie hier op een natuurlijke manier indijken. De bedoeling is om de lessen die we trekken uit deze drie projecten op termijn toe te passen langs de ganse Belgische kustlijn. In plaats van dijken te verhogen en stranden op te spuiten met gebaggerd zand, laten we de natuur hier zelf het harde werk doen. Een bijkomend pluspunt is de waardevolle natuur die zo gecreëerd wordt. Extra duinen betekenen extra plaats voor biodiversiteit. In dit project zijn er geen verliezers.”
Fotogalerij
