Onze Natuur

‘Onze Natuur’ is niks zonder water

21 januari 2023

Geen beter onderwerp om de ‘Onze Natuur’-documentairereeks mee te beginnen dan water. Het is tegelijk overal en schaars, wordt door de mens zowel geliefd als vervloekt, maar is boven alles het element bij uitstek dat alle levensvormen met elkaar verbindt. In een wekelijks interview vertellen regisseurs Pablo Eekman en Jozef Devillé ons meer over de voorbije aflevering, deze week met de titel ‘Water’.

Geen biologieles

Wie woensdag gekeken heeft, kreeg veel meer te zien dan alleen maar onderwaterbeelden. “Daar is een goede reden voor”, aldus Jozef. “We wilden absoluut niet dat ‘Onze Natuur’ een zevendelige biologieles zou worden met telkens één biotoop in de hoofdrol. Wanneer mensen ‘water’ en ‘natuur’ in één zin horen, denken ze vaak meteen aan de verborgen wereld onder water, maar die benadering vonden wij te droog. Door water te behandelen als een natuurelement – misschien wel het belangrijkste natuurelement dat er is – kunnen we een veel groter verhaal vertellen. We leggen de link tussen allerlei soorten en het thema water, want die link hebben ze allemaal.”

“Door die associatieve denkwijze voelden we ons meteen veel vrijer”, vult Pablo aan. “De elementen die we in deze docureeks behandelen – water, aarde, lucht, hout, vuur en steen – hebben voor ons in eerste instantie een verbindend karakter. In het geval van water is die verbinding heel duidelijk, want alle leven op aarde is van water afhankelijk. Elk dier, elke plant, elke zwam die in ‘Onze Natuur’ de revue passeert, is gedoemd tot uitsterven zonder water.”

Pablo Eekman en Jozef Devillé, regisseurs van de documentairereeks 'Onze Natuur'

Niet zo vanzelfsprekend

Dat water zo ontzettend relevant is, wordt de laatste jaren steeds vaker in de media belicht. Op economisch vlak spreekt men zelfs van ‘het blauwe goud’. “Toch mogen we er niet van uitgaan dat dat die urgentie het grote publiek ook echt beroert”, volgens Jozef. “Iedereen kent de theorie en weet dat we water nodig hebben om te drinken, om te leven, om te overleven. En toch staan we er onvoldoende bij stil. Water komt in onze maatschappij zomaar uit de kraan, gezuiverd van alle vuil en veilig om op te drinken. We vinden het even vanzelfsprekend als de zon die elke ochtend boven de horizon klimt. Maar stel je eens voor dat onze kranen opdrogen. Pas door die denkoefening te maken, besef je ten volle hoe belangrijk water is. En in de natuur is dat net zo. Zuiver water is de bron van alle leven. Wanneer water vervuild raakt, dan vervuilen we letterlijk alle leven dat ermee in verbinding staat – inclusief onszelf. In mijn ogen heeft het weinig zin om zeldzame beesten te redden en zo, als we er niet eerst voor zorgen dat onze waterlopen weer gezond zijn.”

“Vergis je niet, er stroomt ontzettend veel water doorheen België”, gaat Pablo verder. “Vroeger was België, of toch vooral Vlaanderen, één groot moeras. We wonen dus van nature in heel nat gebied. De aanwezigheid van water zorgde voor vruchtbaarheid, waardoor mensen zich hier vestigden. Maar gaandeweg is het helemaal misgelopen. In de jaren zestig en zeventig waren onze waterlopen extreem vervuild, je kan het je haast niet voorstellen. De hallucinante beelden met drijvende dode vissen op in smerig water zijn gelukkig verleden tijd, maar het is niet zo dat er geen werk meer te verrichten is op dat vlak. Kijk maar naar het recente PFAS-schandaal in Zwijndrecht. Onze waterlopen horen bij de meest vervuilde van Europa. En dat terwijl schoon water de basis vormt van al wat leeft. Er moet dus nog heel veel gebeuren op dat vlak.”

Geen water naar de zee dragen

Hoewel we meer en meer beseffen dat water zo belangrijk is, heeft de gemiddelde burger een dubbele relatie met het natuurelement. Pablo: “We merken wel dat er een soort van bewustzijn is bij de doorsnee Belg, maar toch blijft hij water zoveel en zo snel mogelijk afvoeren. Want we willen geen modderige tuin om onze kinderen in te laten spelen. We willen geen natte voeten wanneer we naar de auto lopen. En landbouwers willen dat hun veld berijdbaar is wanneer het tijd is om te oogsten. Het belang van water wordt door mensen wel benoemd, maar de actiebereidheid ontbreekt. Water neemt nog lang geen bewuste plek op in het leven van onze medemens.”

“Ik moet eerlijk bekennen, dat ook mijn ogen geopend zijn door deze reeks te maken”, biecht Jozef op. “Ik heb jarenlang met een vieze blik naar buiten gekeken wanneer het regende, want dat betekende dat ik nat zou worden. Maar sinds een jaar of vier woon ik op een plek met een groot terras vol planten. En nu ben ik ontzettend blij wanneer het regent. Ik kan wel water geven met een tuinslang, maar het effect van regen kan ik nooit evenaren. Het is pas door met mijn planten bezig te zijn, maar ook door mij in de natuur te verdiepen voor deze reeks, dat ik dat soort dingen ben beginnen te appreciëren. In de zevende aflevering gaan we trouwens nog dieper in op water en hoe dat element in het grotere plaatje van een veerkrachtige natuur past. Ik hoop dat we onze kijkers zo meer inzicht verschaffen in alle problemen die direct of indirect met water te maken hebben.”

“Al die problematieken zijn in de kern terug te brengen tot één belangrijk inzicht”, besluit Pablo. “De aarde heeft schoon water nodig. Dieren en planten hebben het nodig. En ook wij kunnen niet zonder. In onze eerste aflevering zie je hoe de stekelbaars een nest bouwt, aalscholvers zitten op de uitkijk om vis te vangen, bevers leggen dammen aan en ontwikkelen zo een habitat voor allerlei ander waterleven … Alle organismen die de revue passeren, zijn stuk voor stuk afhankelijk van water. Laten we dat nooit uit het oog verliezen. Wanneer ons water niet gezond is, lijden alle wezens daaronder.”