Oudste boom van Limburg bruist van levenslust
Onlangs streek de filmploeg van Onze Natuur neer bij De Duizendjarige Eik in Lummen. Die bijzondere boom is het gewend om in de spotlights te staan: al eeuwenlang beroert hij de gemoederen van vriend en vijand.
De ‘Dikke Eik’ is zelfs zo beroemd, dat hij opgenomen werd in het selecte clubje van ‘wereldbomen’. Die status is voorbehouden voor oude Vlaamse en Nederlandse bomen, die omwille van hun maatschappelijk belang extra beschermd moeten worden.
Terechtstellingen en brandstichting
Over hoe de boom al eeuwenlang geschiedenis schrijft, kan Koen Luts urenlang vertellen. Hij is dan ook uitgeroepen tot peter van de eik en schreef zelfs een boek over zijn favoriete boom. “Al sinds eind jaren zeventig verzamel ik alles wat ik kan vinden over de fascinerende geschiedenis van de boom. Ik heb postkaarten van meer dan 100 jaar oud met een afbeelding van de eik en ik kreeg een geschrift in handen uit het begin van de 17de eeuw waarin gesproken wordt over een ‘onthalzing’ (onthoofding) aan de voet van de boom.”
Geschrift uit 1609 (Rijksarchief Hasselt, foto Ria Lemmens)
Van heinde en verre zakten toeristen af naar deze gedenkwaardige plek. Tot grote ergernis van de boer wiens omliggend land de kijklustigen vertrappelden. In 1967 stak hij de boom in brand, in de hoop dat de rust zou weerkeren. “De brandweer van Hasselt heeft twee dagen lang geblust” vertelt Luts. “Maar gelukkig bleek onze eik een echte overlever en kunnen we nu nog steeds van hem genieten”.
Een echte veteraan
De Duizendjarige Eik vertoont enkele typische kenmerken van een oude boom. Zo is zijn kern weggerot. Luts herinnert zich nog hoe je twintig jaar geleden gemakkelijk met vier personen in de holle boom paste. “Dat kan nu gelukkig niet meer, een hekje zorgt ervoor dat de boom niet extra hoeft te lijden.”
Een holle kern is niet noodzakelijk slecht nieuws. De meeste veteranenbomen krijgen ermee te maken vanaf een bepaalde leeftijd. Hoe oud De Dikke Eik precies is, weet trouwens niemand. Boombeschermheer Piet Ruytjens heeft wel enkele aanwijzingen: “Enkele jaren geleden kwamen Britse experts de boom grondig onderzoeken. Jaarringen tellen ging niet, want er is geen kern meer, maar ze keken o.a. naar zijn vorm, gestel en gezondheid. Ze schatten de boom op 700 tot 750 jaar oud. Dat maakt dat we hier in Lummen elk jaar een beetje minder overdrijven als we het over onze Duizendjarige Eik hebben”, lacht Ruytjens.
Doe er nog eens een paar honderd jaar bij!
Verschillende instanties slaan tegenwoordig de handen in elkaar om de boom dichter bij de kaap van duizend te brengen. De gemeente Lummen kocht in 1973 het stuk bos van de toenmalige baron André De Moffarts en Natuurpunt breidde het terrein uit met twee extra percelen. Een omheining zorgt er nu voor dat omstanders niet over de zwakke wortels kunnen lopen. Waarom deze eik zo oud geworden is, heeft te maken met verschillende factoren. Ruytjens: “De belangrijkste hebben te maken met de mens, maar ook met toeval. Want niemand heeft hem in al die jaren gekapt én hij had het geluk nooit om te waaien.”
Oud en toch kwetsbaar
Dat de boom zo oud is geworden, is dus niet noodzakelijk te wijten aan zijn sterke gestel, integendeel. “De bodem waarop hij groeit is eigenlijk ongeschikt”, aldus Luts. “De boom staat op een vijf miljoen jaar oude zandbank van ijzerzandsteen. Om hem toch een duwtje in de rug te geven, werd de versteende laag in 1989 doorbroken en werden meststoffen toegevoegd.”
“We proberen ook op andere manieren de overlevingskansen van onze duizendjarige eik te verhogen”, voegt Ruytjens toe. “Doordat de boom hol is, breken takken sneller af. Het beredeneerd inkorten van volle, zware takken brengt het zwaartepunt weer dichter naar de stam. Op die manier wordt de kans op omwaaien weer een stukje kleiner.”
Dromen voor de toekomst
Niet alleen voor mensen heeft de dikke boom veel betekenis. In en rond een eik leven gemakkelijk meer dan 500 verschillende soorten organismen. De grootste bewoner is waarschijnlijk een bosuil, die z’n nest bouwt in de kruin. Maar ook bosmieren melken er hun bladluizen, bosmuizen zoeken er eikels en vliegende herten leggen eitjes in rottend eikenhout. Wanneer de dikke eik verdwijnt, verdwijnt dus ook een unieke biotoop voor duizenden, misschien wel miljoenen eikbewoners.
De grote droom van Luts is dan ook dat de eik voor eeuwig mag blijven leven. Letterlijk, maar misschien ook figuurlijk. “Wat zou het fijn zijn om een 3D-scan te laten maken van de boom. Als hij dan toch ooit sneuvelt, kan hij blijven voortbestaan als levensgrote print van zichzelf. Op de markt van Lummen bijvoorbeeld, wie weet!”
