foto: Frederik Thoelen

Uitgetest: Live ontmoeting met wilde dassen

3 september 2020

Elke keer weer doet me het iets, wanneer ik - verwacht of onverwacht - oog in oog sta met een wild dier. Al is ‘wild dier’ relatief … Ik heb het hier namelijk niet over het roodborstje dat onze tuinwerkzaamheden superviseert, de eekhoorn die ‘s winters zijn slag slaat op de voedertafel of het waterhoen dat in het voorjaar haar jongen toont. Neen, ik heb het over ‘échte’ wilde dieren, zo van die dieren die jou liever geen glimp tonen. Misschien is ‘schuwe’ wilde dieren een betere omschrijving. Een ree in de mist, een vos voor mijn fietslamp, een ijsvogel die voorbij flitst … Een tijd geleden ging ik vol goede moed op beversafari om van een kale reis thuis te komen. Dit keer laat ik niets aan het toeval over en vraag ik het gezelschap van een ervaren gids. Onze missie? Dassen spotten!

We spreken af op een parking in Voeren, een kleine Limburgse faciliteitengemeente die langs de ene zijde grenst aan de provincie luik en aan de andere kant aan Nederlands Limburg. Frederik Thoelen, bioloog bij het Natuurhulpcentrum in Oudsbergen, kent de Voerstreek op z’n duimpje en weet als geen ander waar je het meeste kans hebt op een dassendate. Met zijn project Wild Things laat hij het grote publiek kennismaken met de mysterieuze das (en andere wilde dieren) via voordrachten, wandelingen en films.

Dassen voor beginners: over wissels, burchten en clans

We vertrekken enkele uren voor zonsondergang en wandelen omhoog via een holle weg. Al na enkele meters houden we halt bij een spoor half opgedroogde modder die vanaf de weide hogerop naar ons toe loopt. Frederik dompelt ons meteen onder in het dassenlingo: “Dit is een typische dassenwissel, een platgetreden pad dat dagelijks door een das gebruikt wordt. Dassen leven samen in een clan van gemiddeld tien individuen. Zo’n clan bestaat uit een ouderpaar en hun jongen van het huidige én het vorige jaar. Soms sluiten nog één of twee vreemde dassen zich bij de clan aan. Ze bewonen samen een burcht, een ondergronds gangenstelsel met een heleboel kamers en uitgangen. Wanneer de nacht valt, gaat elke das zijn eigen weg. Hoe dichter de wissels bij elkaar liggen, hoe nabijer de burcht. Hier kan je zelfs de toegangsholen zien, die altijd breder zijn dan hoog - net zoals het dassenlichaam.”

De afmetingen van de burcht zijn indrukwekkend. Zeker 50 meter lang zien we het ene hol na het andere, met daaronder vaak nog de graafresten. De pootafdrukken zijn vers en duidelijk, net zoals de uitwerpselen die we verderop zien liggen. “Dassen zijn geen vechtersbazen”, vertelt Frederik. “Ze gaan op een ingenieuze manier confrontaties uit de weg. Dat doen ze door aan de rand van hun territorium, zoals hier onder deze omheining, putjes te graven waarin ze hun uitwerpselen deponeren. De dassen van het aangrenzende territorium doen hetzelfde. Er liggen dus keutels van twee rivaliserende clans in één en hetzelfde putje! Zo is het voor iedereen meteen duidelijk: tot hier en niet verder. Dat de afspraken zo ondubbelzinnig zijn, is beter voor iedereen. Ook al zou je als das het gevecht kunnen winnen, voor je eigen gezondheid en die van je clan is het altijd beter om het strijd niet te moeten aangaan. Want een das kan heel wat schade aanrichten. Hoewel het geen notoire jagers zijn, hebben ze ijzersterke kaken.”

Dassenhol - pootafdruk - uitwerpselen

Burchten bij de vleet

We klimmen verder tot we aan een koeienweide komen. Middenin ligt nog een lapje bos, grenzend aan een schraal grasland. “Vanaf nu moeten we stil zijn”, fluistert Frederik. “Onder het bosje bevindt zich een dassenburcht. Er staat prikkeldraad omheen, zodat de koeien zich niet mistrappen in hun holen.” En dan zie ik plots een grijze, wollige flits doorheen het bos zoeven. Was dat een das?! Frederik knikt “Het is nog vroeg op de avond, dan blijven ze nog dicht bij huis. Maar soms kan je er zelfs nu al eentje spotten.”

Zo stil mogelijk probeer ik te verwerken wat ik gezien heb: mijn allereerste das, misschien wel mijn allereerste ‘écht’ wilde dier, maar ik had het beestje nauwelijks herkend … Moet ik nu euforisch of teleurgesteld zijn? We nemen plaats tegenover het bosje en scannen de burchtuitgangen met onze verrekijkers. Frederik ziet er nog één, maar dit keer ga ik helemaal de mist in. Niks gehoord, niks gezien. We blijven nog een kwartiertje wachten en turen, zonder succes.

Frederik weet nog andere burchten in de buurt, hij wijst er een stuk of vier aan in de directe omgeving. Één burcht kunnen we van dichtbij bewonderen: een uitgestrekt maanlandschap met ontelbaar veel ingangen. Je kan je niet voorstellen hoe groot het perceel van de gemiddelde dassenclan is, tot je het met je eigen ogen gezien hebt.

Frederik Thoelen scant de omgeving af en toont een dassenschedel

Dassen onder de perenboom

En dan trekken we naar onze laatste stop, de ultieme dassenlocatie. In een groot grasland met kleine landschapselementen wijst Frederik een burcht aan nabij een perenboom. “Dassen zijn lui, misschien wel de meest luie roofdieren van ons land. Ze eten alles wat ze tegenkomen, als ze er maar niet te veel moeite voor moeten doen. Regenwormen staan hoog op hun verlanglijst, maar wanneer ze een jong konijn of een nest muizen tegenkomen, slaan ze die hap ook naar binnen. Hier liggen de rijpe peren voor het rapen, vlakbij hun holen. Ideaal om dassen te spotten!”

En ja hoor, dit keer hebben we écht geluk. Wanneer de zon net onder is, zien we in de verte een eerste das, smakelijk smullend van het verse fruit. Traag proberen we dichterbij te komen, maar plots ruikt het dier onraad en zien we een witte schim wegrennen richting burcht. Met die witte kleur alarmeren ze ook hun clangenoten, want een alarmroep hebben dassen niet.

We nemen strategisch plaats achter een andere boom en wachten tot de das weer tevoorschijn komt. Dit keer is hij niet alleen. Een tweede das laat zich zien en loopt bijna recht op ons af. Wat een kippenvelmoment! “Dassen zien haast niks”, legde Frederik eerder al uit. “Zolang we stil blijven zitten, merken ze ons waarschijnlijk niet op. Wel worden ze gealarmeerd bij het minste geluid en moeten we uit de wind blijven zodat ze ons niet ruiken.” De dassen blijven dichterbij komen, eten gulzig van de peren en druipen even later weer af.

We doen nog een laatste poging om dichterbij te komen en gaan nu vlak naast de perenboom zitten. Een beetje roekeloos denk ik bij mezelf, maar ik vertrouw erop dat Frederik weet wat hij doet. Muisstil (of nog stiller) wachten we onze kans af. Onze geluidloze vreugde is groot wanneer we niet twee, niet drie, maar vier dassen richting boom zien vertrekken! Ik hou m’n verrekijker gericht op een groepje van drie, die zo dichtbij zijn dat ze met gemak het ganse vizier vullen. Af en toe stoppen ze even en kijken ze indringend onze richting uit. Het is een bevreemdend gevoel om hen zo duidelijk te kunnen bestuderen, terwijl zij ons niet zien.

Plots hoor ik smakkende geluiden, op minder dan drie meter van mijn rechteroor. Er zit er eentje vlakbij, samen met ons onder de boom! Een uniek gevoel, maar ik durf niet bewegen. Stiekem probeer ik via mijn ooghoeken net boven de verrekijker uit te kijken. Zo dichtbij en zonder vergroting is de beleving nog spectaculairder, ook al is het haast pikdonker. De das van een slordige 80 cm lang doet zich tegoed aan het fruitbuffet en trekt er zich niks van aan dat hij iets verderop bewonderend wordt bekeken. Minutenlang zijn we getuige van hun schranspartij - in een houding die achteraf gezien niet geschikt is om langdurig en krampvrij te blijven stilzitten. Pas wanneer het dassenkwartet zich weer richting burcht begeeft, durven we terug bewegen en besluiten we dan ook terug te keren naar de wagen.

Zelf op stap gaan met een dassengids?

Heb je zin gekregen om zelf de natuur in te trekken op zoek naar een das? Via wild-things.be kan je contact opnemen met Frederik Thoelen voor een dassenwandeling met jouw bubbel. Op deze Facebook-pagina kan je de avonturen van Frederik ook volgen, met regelmatig mooie filmpjes over dieren uit de Europese natuur.