Waar kan je de kraanvogeltrek zien?
Oktober is nog maar net begonnen en de kraanvogelkoorts slaat weer toe. Elk jaar in de herfst, vermoedelijk vanaf eind oktober, vliegen deze luid trompetterende vogels massaal over Oost-België - een schouwspel dat op de bucketlist van zowat elke vogelspotter staat. Om zeker niets te missen, richtten David Kever en Gert Vandezande het European Crane Migration Network (ECMN) op. Samen met kraanvogelkenners langs de ganse West-Europese treklijn brengen ze in real-time de grote trip van enkele honderdduizenden kraanvogels in kaart.
Dat Gert op hete kolen zit, is een understatement. Om zich voor te bereiden op de kraanvogelbom die binnenkort losbarst, maakt hij momenteel overuren. Hij werkt naarstig vooruit op zijn dagjob om zich over enkele weken volop te kunnen focussen op zijn uit de hand gelopen hobby: de kraanvogeltrek opvolgen. Ondertussen blijft hij op de hoogte van de situatie in Noord-Europa door informatie van collega-kraanvogelwatchers bij elkaar te puzzelen tot een accurate voorspelling van aantallen, timing en routes van zijn oh zo geliefde ‘kranen’.
Van groot belang
Op de Facebookpagina van het ECMN volgen meer dan 4.000 mensen op de voet hoe het gaat met de Europese kraanvogelpopulatie. Maar er zijn meer geïnteresseerden, vertelt Gert: “We staan in rechtstreeks contact met de Bird Control Unit van het Belgische leger. Zij gebruiken onze data als aanvullende info om te bepalen wanneer hun F16’s beter een dagje aan de grond blijven.Kraanvogels zijn grote dieren met een spanwijdte van 220 cm. Die wil je tijdens een vliegoefening in de Ardennen niet tegenkomen, want dat kan fataal aflopen - en dan heb ik het niet alleen over de kraanvogel.”
Ook vanuit elektriciteitsproducenten is er interesse: “Enkele grote windmolenparken die pal op de treklijn in Frankrijk liggen, worden enkele uren stilgelegd wanneer er een massamigratie aan kraanvogels verwacht wordt. Door ons grote netwerk kunnen we vrij precies voorspellen wanneer de vlucht langs komt op cruciale plaatsen. Zo worden botsingen van deze beschermde vogels voorkomen met een minimum aan opbrengstverlies voor de energiereuzen.”
“Tenslotte zijn er af en toe ook filmploegen die op onze expertise beroep doen”, knipoogt Gert. In dit filmpje kan je daarvan het resultaat bewonderen.
Waarom kraanvogels?
Gert is een ‘early adaptor’, hij spotte al vogels lang voordat dat een hippe hobby werd. “Eigenlijk begon het in de lagere school, toen keek ik al met veel interesse naar alles wat voorbij vloog. Zoals dat wel eens vaker gaat, kreeg ik andere dingen aan mijn hoofd toen ik ging studeren, maar diep in mij bleef het vuurtje branden. Enkele jaren later pikte ik mijn oude liefde weer op en ben ik weer volop gaan vogelspotten.”
“Kraanvogels vind ik zo bijzonder omdat ze het begin van de lente inluiden. Wanneer ze in het voorjaar in ons land passeren, weet ik dat vanaf dan alles beter wordt. Ze maken ongelooflijk veel lawaai, zijn voortdurend met elkaar aan het communiceren over de route die ze volgen, maar ik hoor er het startschot in voor de natuur die heropleeft. Alleen merkte ik dat het als ‘werkende mens’ erg moeilijk is om op het juiste moment op de juiste plaats te zijn. Tien jaar geleden ontmoette ik David Kever op de Signal de Botrange tijdens de kraanvogeltrek en hij deelde mijn verzuchtingen. Het klikte onmiddellijk en samen hebben we het ECMN-verhaal uit de grond gestampt om voor eens en voor altijd komaf te maken met onze frustraties.”
Blinde vlekken
Ondertussen heeft Gert ongeveer langs de ganse treklijn contacten die de kraanvogels mee opvolgen: “In België was dat snel beklonken, maar het heeft wel wat voeten in aarde gehad om ook andere landen mee op de kar te krijgen. We kunnen onze voorspellingen alleen verder perfectioneren door ons netwerk nog te versterken. Er zijn nog maar een paar blinde vlekken op onze kaart, waar we druk lobbyen met de plaatselijke vogelverenigingen om data uit te wisselen. Dat komt ook hun eigen werking ten goede en zo kunnen we het trekgedrag van deze prachtige vogels nog beter begrijpen.”
De West-Europese trekroute van de kraanvogel
Bij het begin van de najaarstrek strijken er er grote aantallen kraanvogels neer rond het meer van Hornborgasjön, weet Gert. “Dat is de belangrijkste verzamelplaats van de trekvogels in Zweden. Vandaar zakken ze verder af richting het zuiden waarbij de grotere massa eind september Noord-Duitsland bereikt. Op het Duitse eiland Rügen telde men begin deze week meer dan 44.000 kranen! Een deel van hen trekt door naar het hoogveen van Diepholz en het zijn die vogels die later ook langs België passeren. Daarom houden we deze groep extra in de gaten om de doortochten in ons land te voorspellen. We verwachten in de laatste week van oktober en/of de eerste week van november drie grote golven van enkele duizenden, misschien wel tienduizenden kraanvogels boven ons land.”
“De eerstvolgende pleisterplaats bevindt zich aan het Lac du Der in de Champagne-Ardenne, voor Belgen de dichtstbijzijnde plek om grote aantallen kraanvogels te zien samentroepen (268.000 in 2019). Daar komen beide westelijke routes weer samen. Enkele tienduizenden kraanvogels proberen er zelfs te overwinteren, maar de rest trekt verder door naar het zuiden. Het merendeel van de vogels vindt zijn winterstek in het Spaanse Extremadura, in de winter worden ook daar tot 250.000 kraanvogels geteld.”
Even belangrijk als de wolf
Als je Gert tien jaar geleden had verteld dat er in 2021 weer kraanvogels zouden broeden in ons land, zou hij je nooit geloofd hebben. “En toch was het dit jaar zover! In de Limburgse Vallei van de Zwarte Beek werd vorig jaar al een verliefd koppeltje gespot, dit jaar verwelkomde het duo ook effectief twee jongen: Gru en Dru. Dat is een mooie bekroning op het harde werk dat natuurorganisaties de laatste decennia verricht hebben. Veel mensen beseffen het niet, maar dat de kraanvogel hier terug komt broeden is in vogelland even verwonderlijk als de terugkeer van de wolf. Het betekent dat onze natuur rijker en biodiverser wordt.”
Zelf kraanvogels kijken?
Begint het te kriebelen en wil je zelf in de auto springen om de kraanvogeltrek te bewonderen? Op de Facebookpagina van het ECMN houdt Gert je op de hoogte van alles wat je moet weten over kraanvogels: “Het hele jaar door plaats ik elke zondagochtend om 7u een update. In deze periode gaat dat meestal over de aantallen trekvogels die geteld worden op noordelijke hotspots, maar ook gedurende de rest van het jaar deel ik interessante informatie, soms over relevant wetenschappelijk onderzoek, maar even goed over het dagelijkse leven in een doorsnee kraanvogelgezin.”
Vanaf half oktober schakelt Gert een versnelling hoger: “Zodra we de hete adem van de trekkende kraanvogels beginnen te voelen in België, krijg je van mij elke ochtend om 7u een update. En wanneer ze dan echt in zicht zijn, geef ik actuele info die inspeelt op het moment. Ik kan je vertellen dat mijn telefoon op dat moment niet stilstaat, het is echt hét hoogtepunt van mijn kraanvogeljaar. Wil je een goed zicht op het spektakel, dan raad ik je aan om een hoge plek op te zoeken met een open zicht van noordwest tot oost. Dat doe je in het najaar best ten oosten van de lijn die Eupen met Sankt-Vith verbindt. Als je dat lukt, dan zie je ze sowieso voorbijkomen. En dan rest er nog één ding: genieten!”
