Atlantische zalm

Na zijn massale uitsterving kon deze grote vis terugkeren naar onze waterwegen dankzij het gepassioneerde werk van experts. Kom alles te weten over deze vis die van ver (terug)komt!

Herken de Atlantische zalm

(Salmo salar)

Aangezien de Atlantische zalm teruggekeerd is naar onze waterwegen, kan je hem met een beetje geluk daar ook tegenkomen. Zo kan je hem herkennen:

hij meet gemiddeld tussen 50 en 100 cm, maar kan tot 150 cm lang worden
de kaak van het mannetje eindigt in de vorm van een haak
parr (jonge zalm die nog in rivieren leeft) lijkt op forel; hun flanken hebben blauwe banden in de vorm van vingers
de volwassenen en de jongen die terug naar de zee trekken (smolten) hebben een zilverachtig lichaam
het gestroomlijnde lichaam van de volwassen zalm is bezaaid met zwarte vlekken en zijn buik is wit
zijn staartvin is donker, zuinig bespikkeld met vlekken en heeft puntige uiteinden
tijdens de paaiperiode krijgt de Atlantische zalm een bronzen tint, versierd met rode stippen
hij heeft een vetvin tussen de staartvin en de rugvin

De Atlantische zalm is een carnivoor. Kleine zalmen die de waterlopen nog niet hebben verlaten, voeden zich met insectenlarven. Wanneer ze de zee bereiken, vallen ze grotere prooien aan: schaaldieren, inktvissen, kleine vissen … De roze kleur van hun vlees hebben ze te danken aan dit eetpatroon.

Leefgebied van de Atlantische zalm

De Atlantische zalm wordt geboren in de koude rivieren van Noord-Europa en Amerika. Hij blijft daar twee of drie jaar voor hij zich naar de Atlantische Oceaan begeeft. Zijn morfologie verandert ('smoltificatie' heet dat) om hem te laten wennen aan zijn nieuwe leefomstandigheden: zijn huid krijgt zilverachtige tinten, zijn lichaam wordt meer gestroomlijnd en ook zijn ademhaling zal zich aanpassen aan zijn doortocht in zout water. Wanneer al deze aanpassingen voltooid zijn, is de Atlantische zalm klaar om in de zee te leven en zich in de oceaan te begeven. Daar zal hij in scholen leven tot het tijd is om zich enkele jaren later voort te planten.

Atlantische zalmenliefde

Als het op de liefde aankomt, is de Atlantische zalm bereid om lange afstanden te overbruggen. Hoewel hij het grootste deel van zijn leven in de Atlantische Oceaan doorbrengt, aarzelt hij niet om duizenden kilometers af te leggen om de paaigrond te bereiken waarin hij geboren is. Hij gaat dan de rivieren op, omdat het vrouwtje de voorkeur geeft aan levendig en snel stromend water om daar haar eieren te leggen. Zodra de koppeltjes zijn gevormd, neemt het vrouwtje de leiding over het bouwen van het/de nest(en) en legt er haar eieren – soms tot wel 20.000 stuks! – voordat ze door het mannetje worden bevrucht. Eens hun werk erop zit, ondernemen de volwassenen een poging om de zee te bereiken, maar helaas sterven er heel wat zalmen onderweg.

De kleine zalmpjes die in de lente uitkomen, zullen alleen moeten opgroeien. Ze worden erg territoriaal en bezetten de rivieren tot hun smoltificatie. Daarna nemen ze dezelfde route als hun ouders en volgen alleen de tegenovergestelde weg op het moment dat ze zichzelf moeten voortplanten.

Relatie met de mens

De Atlantische zalm, die vroeger héél aanwezig was in onze rivieren, begon in de 19de eeuw uit onze waterlopen te verdwijnen als gevolg van de industrialisatie en de watervervuiling die dit veroorzaakte, maar ook de aanwezigheid van dammen die hem beletten te reizen en de overbevissing. In 1935 werd de soort in ons land als uitgestorven beschouwd. Gelukkig lieten natuurbeschermers de Atlantische zalm niet in de steek. In de jaren ‘80 startten het Waals Gewest en de universiteiten van Luik en Namen een omvangrijk project om onze wateren en in het bijzonder de Maas opnieuw te bevolken. Veel dammen zijn uitgerust met vistrappen om de zalm te laten circuleren en met behulp van eieren uit de viskweek kon de populatie hersteld worden.

Van een idyllische situatie kunnen we helaas nog niet spreken. De verstedelijking van onze kusten en de overbevissing vormen nog steeds belangrijke gevaren voor de Atlantische zalm, zozeer zelfs dat de meerderheid van de zalm die in West-Europa geconsumeerd wordt in realiteit afkomstig is uit de kweek, omdat de populaties niet toereikend zijn. Het is momenteel verboden om in onze wateren op Atlantische zalm te vissen.

Wist je dat de Atlantische zalm ...

zijn naam heeft verleend aan bepaalde dorpen en rivieren? De Salm en Vielsalm hebben hun naam te danken aan deze vis die ooit heel aanwezig was in onze regio.
door het eten van garnalen zijn vlees die bekende ‘zalmroze’ kleur geeft? Garnalen zijn rijk aan carotenoïden en geven daardoor een oranje tint aan de zalm die ze naar binnen hapt. Gekweekte zalm moet het daarentegen hebben van een pigmentsupplement om die mooie kleur te krijgen.
nauwelijks – of zelfs helemaal niet – eet wanneer hij terug de rivieren opgaat om zich voort te planten?
sprongen kan maken van wel drie meter hoog?
de paaiplaats waar hij geboren is kan terugvinden met behulp van het magnetisch veld van de aarde?