Boerenzwaluw

De boerenzwaluw is een geboren luchtacrobaat die er opmerkelijke tafelmanieren op nahoudt. Eten en drinken doet deze vogel namelijk het liefst van al in volle vlucht.

Herken de boerenzwaluw

Dé manier om deze behendige vlieger te onderscheiden van andere soortgenoten is het roodbruine accent op zijn kop.

17 tot 21 cm lang
spanwijdte 32 tot 34,5 cm
glanzende, blauwzwarte rug, zwarte borstband en roomwitte buik
onbevederde poten
voorhoofd, kin en hals zijn roodbruin
diep gevorkte staart met lange staartpennen
jonge boerenzwaluw is minder blauw van kleur en heeft nog geen lange staart

De boerenzwaluw wordt vaak verward met de huiszwaluw. Die laatste heeft geen rode, maar wel een blauwzwarte kop en hals, bevederde poten, een witte stuit en een kortere staart.

Waar insecten zijn, vind je ook de boerenzwaluw. Deze topjager hapt in volle vlucht zijn insectenmaaltijd uit de lucht, maar doet dit in tegenstelling tot de huiszwaluw niet zo hoog boven de grond. Muggen zijn zijn absolute favoriet, maar ook motten, kevers en andere beestjes gaan vlotjes binnen. Als de boerenzwaluw dorst heeft, scheert hij met zijn bek wijd open, en zijn onderbek net onder het wateroppervlak, rakelings over het water.

Leefgebied van de boerenzwaluw

In september en oktober verzamelen boerenzwaluwen zich in grote groep voor dé reis van het jaar: de vogeltrek richting het zuiden. Boerenzwaluwen die in België en Nederland broeden zijn in de winter terug te vinden in West- en Centraal-Afrika. Tussen maart en juni keren ze terug naar hier om te broeden.

De boerenzwaluw gaat op zoek naar een toegankelijk maar onopvallend plekje in stallen, vlak onder het dak, om z’n bouwwerk te installeren. Overhangende dakranden, schuren met ruwe of betonnen muren vormen zijn favoriete broedplaats. Net zoals in een zolderkamer onder het dak kan het ook in een zwaluwnest behoorlijk warm worden in de zomer. Daarom verkiest deze zwaluw vermoedelijk ook dakranden met een bleke kleur. Onder z’n eigen afdakje maakt hij een bolvormig nest van modder, klei, gras, veren en takjes. Nog opmerkelijk aan een boerenzwaluwnest is dat de opening langs boven zit.

Boerenzwaluwliefde

De boerenzwaluw broedt van mei tot augustus in kleine kolonies. Meestal heeft de boerenzwaluw twee legsels per jaar. Afhankelijk van de weersomstandigheiden en voedselvoorraad kunnen boerenzwaluwen nog een derde legsel in augustus hebben. Elk legsel telt 3 à 6 eieren die op 12 tot 16 dagen uitgebroed worden. De jongen zitten gemiddeld 21 dagen op het nest waarna ze klaar zijn om zelf hun insectenhapjes uit de lucht te plukken. Tijdens hun eerste weken leren ze al doende. De ouders brengen de eerste weken voedsel tot in het nest, maar het duurt niet lang vooraleer ze hun jongen aan een echte behendigheidstest onderwerpen. Ze laten het voer los in de lucht en moedigen de jonge boerenzwaluwen aan om de insecten zelf op te vangen. Zo trakteren de jonge acrobaten ons op een prachtig luchtspektakel.

Relatie met de mens

De boerenzwaluw is niet altijd een boeren-zwaluw geweest. Oorspronkelijk bouwde deze vogel z’n nest op rotswanden of aan de ingang van grotten. Maar met de toenemende bebouwing, intensivering van de landbouw en gebruik van pesticiden vond de opportunist een nieuwe woonplaats: het boerenerf, een paradijs voor insecten en dus ook voor hongerige boerenzwaluwen en hun jongen. Boerenzwaluwen bouwen hun nest in toegankelijke schuren, stallen en loodsen. Laat je zijn nesten intact, dan komt de trekvogel volgend jaar gegarandeerd weer terug.

Wist je dat de boerenzwaluw ...

een vernuftig nest bouwt? Zijn bouwwerk bestaat uit een mengsel van aarde, speeksel en strootjes die de vogel in de omgeving vindt.
de binnenkant van zijn nest isoleert met veren? Uit biologisch onderzoek is trouwens gebleken dat de isolatielaag een directe invloed heeft op de nakomelingen: hoe meer veren in het nest, hoe hoger het geboortegewicht en hoe sneller de kuikens uit het ei komen.
elk jaar terugkeert naar hetzelfde nest (als het nog in goede staat is)? Laat intacte nesten dus vooral hangen.
ook kan broeden in kunstnesten? Deze kan je zelf onder je dakrand of dakgoot op een schaduwrijke plek hangen.