Yves Adams

Bultrug

Een bultrug in onze natuur? Nee, je bent niet aan het dromen! Eind mei tot half juni ‘22 werd meermaals een bultrug voor de kust van Knokke gespot. Het was nog maar de tweede keer dat je er vanop het strand eentje kon zien zwemmen, andere waarnemingen werden vanop een boot of uit de lucht gedaan. Helaas kwam de 'Knokse' bultrug in dezelfde zomer om het leven ter hoogte van Vlieland, één van de Waddeneilanden. Fris hier je kennis op over dit gigantische zeezoogdier.

Herken de bultrug

(Megaptera novaeangliae)

Bultruggen zijn erg zeldzaam aan onze Belgische kust. Mocht je toch twijfelen, kun je deze reus als volgt herkennen

13 tot 14 meter lang (uitschieters tot 18 meter) zeezoogdier met een gewicht van 20 tot 40 ton - vrouwtjes zijn groter dan mannetjes
witachtige buik met een grijze of zwarte rug
het hoofd en de onderkaak worden gesierd met typische wratachtige uitsteeksels, waaruit tastharen steken
borstvinnen die tot een derde van zijn lengte meten

Zo’n gigantisch zoogdier kan heel wat eten verzetten: tot 1300 kg per dag! Daarvoor maakt de bultrug gebruik van verschillende jachttechnieken. Soms slokt hij gewoon, met de mond wijd opengesperd, volledige scholen krill op - kleine schaaldieren waar hij dol op is. Via zijn baleinen spuwt hij het ingeslikte water weer naar buiten. Soms slaat hij met z’n borstvinnen of staart op het water om vissen te verdoven alvorens ze te verslinden. Daarnaast heeft hij nog een ultiem geheim wapen: een bubbelgordijn. In groepen van 12 tot 24 individuen stoten bultruggen luchtbellen uit rondom een school vissen om hen te ‘verblinden’. De prooivissen zien geen andere uitweg dan zich in een steeds kleiner wordende cirkel te groeperen, een kant-en-klare hap voor de walvis!

Leefgebied van de bultrug

Gedurende de lente en de zomer vertoeven bultruggen meestal in koud water, maar in de herfst migreren ze richting tropen. Om een goede plek voor hun voortplanting te vinden, leggen ze gemakkelijk 5.000 (soms meer dan 10.000) kilometer af.

Aan de Belgische kust is de bultrug een zeldzame verschijning, maar van 31 mei tot 14 juni 2022 werd een piepjong vrouwtje van zo'n 6,5 meter meermaals gesignaleerd langs de stranden tussen Knokke en Zeebrugge. Een windsurfer stond zelfs letterlijk oog in oog met het dier! Later dat jaar, op 5 juli, spoelde dezelfde bultrug helaas dood aan op Waddeneiland Vlieland.

Het was pas de zesde keer dat een levende bultrug voor onze kust werd waargenomen en de tweede keer dat je er één vanop het strand kon zien. De allereerste ‘Belgische’ bultrug dateert van september 2011. Er zijn meerdere verklaringen mogelijk voor de meer frequente aanwezigheid van bultruggen aan onze kust. Mogelijk heerst er een tekort aan voedsel in het noordelijke deel van de Noordzee, maar het kan ook zijn dat hun populaties in de Noord-Atlantische Oceaan eenvoudigweg zijn toegenomen. De opwarming van de aarde lijkt alvast geen oorzaak te zijn van hun veranderde migratieroute. Bekijk hier de beelden van Natuurpunt.

Bultruggenliefde

In de herfst trekken bultruggen naar de tropen om te paren en om jongen te baren. In het voortplantingsseizoen zingen de mannetjes en stellen ze zich erg agressief op t.o.v. hun rivalen: ze vallen aan, proberen elkaars adem af te snijden, blokkeren elkaars weg … Mevrouw walvis heeft een ruime keuze aan mannetjes en kiest tijdens haar leven meestal verschillende bedpartners uit, maar ze plant zich slechts om de twee of drie jaar voort.

Het kalf - het jong van een walvis - komt ter wereld na een draagtijd van ongeveer 11 maanden. Het weegt dan 700 kg voor een lengte van 4 meter. Als enig kind wordt het 10 tot 12 maanden gezoogd met de voedzame melk van zijn moeder. Na het spenen kan het kalf voor zichzelf zorgen en verlaat het de moeder, maar pas op een leeftijd van 5 jaar is het zelf geslachtsrijp.

Relatie van de bultrug met de mens

In het verleden was de bultrug een belangrijk doelwit bij walvisjagers, omdat zijn vet gebruikt werd als brandstof voor olielampen. Deze walvisjacht duurde voort tot in de helft van de 20ste eeuw, waardoor de bultruggenpopulatie met 90% afnam. Tegenwoordig is het gelukkig verboden om op bultruggen te jagen.

Ook al vormt de mens geen rechtstreekse bedreiging meer voor de bultrug, zijn activiteiten doen de walvis geen goed. Het dier raakt verstrikt in visnetten, heeft last van de geluiden die schepen de oceaan in sturen, af en toe zijn er zelfs aanvaringen tussen boot en bultrug … Ondanks deze uitdagingen, is er gelukkig wel goed nieuws want de bultrug is niet langer een bedreigde soort op wereldschaal, uitgezonderd enkele zeer specifieke populaties.

Wist je dat de bultrug …

meestal slechts een kleine bobbel als rugvin heeft? Zijn naam komt eerder van zijn aparte manier van duiken, waardoor hij de indruk opwekt een ‘gebochelde’ rug te hebben
plooien in de huid heeft waardoor hij de inhoud van zijn bek aanzienlijk groter kan maken?
als mannetje prachtig kan zingen? Met hun onaardse geluiden bakenen ze waarschijnlijk hun territorium af en communiceren ze met vrouwtjes. Net zoals vogels maken ze sequenties die ze al dan niet herhalen en doorgeven aan verwante individuen. Bultruggen zouden 34 verschillende geluiden kunnen ontcijferen.
zijn adem tot 30 minuten kan inhouden? Omdat het een zoogdier is, heeft de bultrug geen kieuwen en moet hij regelmatig naar de oppervlakte komen om te ademen.
soms zeepokken op zijn huid heeft die meeliften?
soms andere zeezoogdieren zoals zeehonden of andere baleinwalvissen beschermen tegen roofdieren zoals orka’s? Een onderzoeker op de Cookeilanden vertelde zelfs dat ze in 2017 door een bultrug werd beschermd tegen een haai.