Driedoornige stekelbaars

Het is een klein visje dat in grote aantallen te vinden is bij ons. De driedoornige stekelbaars is raar maar waar geen familie van de baars, wel van het zeepaardje. Met zijn rode buik en zelfgemaakt nestje, is dit visje een echte casanova.

Herken de driedoornige stekelbaars

(Gasterosteus aculeatus)

Zo herken je de driedoornige stekelbaars:

5 tot 10 cm lang
Smalle staartwortel
Het lichaam is zijdelings afgeplat
Zilverkleurig met zwarte vlekken op de flanken
In de paartijd krijgt het mannetje een vuurrode buik en keel. De ogen worden dan blauwgroen.
3 stekels op de rug (sommige individuen hebben er 2 of 4)

De driedoornige stekelbaars is een echte zichtjager. Hij houdt zijn prooi vanop een afstandje in de gaten en komt dan plots in actie. De stekelbaars eet kleine waterdiertjes zoals larven van muggen, watervlooien en visbroed.

Leefgebied van de driedoornige stekelbaars

Zowel in zoet als in zout water kan je de stekelbaars aantreffen. Sommige populaties verblijven hun ganse leven in zoet water, maar er zijn ook populaties die de zee enkel verlaten om zich voort te planten. Die laatste vorm noemen we de anadrome vorm. De driedoornige stekelbaars kiest voor een plantenrijke omgeving waarin hij zijn nest bouwt, liefst met een dichte vegetatie en ondiep water.

Stekelbaarsliefde

Buiten het broedseizoen leeft de driedoornige stekelbaars in grote scholen. Wanneer de paartijd aanbreekt, stelt het mannetje zich territoriaal op. Hij maakt in ondiep water een nest dat bestaat uit een kuil met plantmateriaal. Hij kleeft alles aan elkaar met spiggine, een stof die in de nieren wordt aangemaakt. Het mannetje herkent zijn rivalen aan hun rode buik en jaagt hen weg. Een geslachtsrijp vrouwtje wordt herkend aan haar opgezwollen, zilveren buik. Het mannetje betrekt het vrouwtje in een baltsspel.

Door de bewegingen van het mannetje wordt het vrouwtje naar het nest geleid en aangezet om daar haar eitjes af te zetten. Vervolgens zwemt het mannetje over het nest en bevrucht hij de eitjes. Na de bevruchting verzorgt hij de eieren door zuurstofrijk water aan te voeren met zijn vinnen. Het mannetje bewaakt het nest tot de jongen uitkomen.

Relatie van de mens met de stekelbaars

Door zijn massale aanwezigheid geniet de stekelbaars geen speciale beschermingsstatus. Wel is het belangrijk dat deze vis de mogelijkheid blijft krijgen om te trekken van zee naar rivieren en omgekeerd. Een snoek in het water kan het plaatselijk aantal stekelbaarzen aanzienlijk verkleinen. De driedoornige stekelbaars speelde een belangrijke rol in de beginjaren van de ethologie of gedragswetenschappen. Niko Tinbergen, een Nederlander die de Nobelprijs kreeg voor zijn gedragsonderzoek, bestudeerde de soort intensief.

Wist je dat de driedoornige stekelbaars ...

helemaal gek wordt van rood? De mannetjes reageren zelfs op een voorbijrijdende rode wagen wanneer ze in een aquarium gehouden worden. Tinbergen noemde die rode kleur de 'sleutelprikkel'.
het vrouwtje een mannetje kiest op basis van de blauwe ogen en niet de rode keel? Het rood helpt wel zo dat het blauw meer afsteekt.
niet altijd drie doorns heeft? Sommige individuen hebben 2 of 4 stekels.
verwant is aan het zeepaardje, maar niet aan de baars?