Yves Adams

Grote bonte specht

Het zou een onbegonnen strijd zijn, een drumbattle tegen de grote bonte specht. Zelfs de grootsten der aarde, zoals Dave Grohl en John Bonham, zouden ondanks hun razendsnelle handen de duimen moeten leggen tegen dé drummer van het bos. Ze zouden paf staan, hun ogen en mond wijd open, hun handen in het haar. Zijn snelheid en nauwkeurigheid zijn ongezien, onevenaarbaar zelfs. Hij heeft er niet eens drumstokken voor nodig, enkel zijn bek volstaat. Bespaar hen een strijd met gelijke middelen, dat zou pas een probleem zijn. Een bloederig probleem.

Herken de grote bonte specht

Dendrocopos major

Het valt soms niet mee om de grote bonte specht van zijn neefjes te onderscheiden, de kleine en de middelste bonte specht. Toch zijn er enkele duidelijke kenmerken waaraan je de grote bonte specht kan herkennen:

lengte: 23 tot 26 cm, spanwijdte: 38 tot 44 cm
zwart-wit verenkleed
felrode broek en zwarte pet
mannetje heeft rode vlek op achterhoofd
witachtige buik
ongestreepte flanken
twee grote, witte, ovale schoudervlekken
diep golvende vlucht
in het voorjaar gaan ze hard tekeer op hout: zeer snelle roffels die abrupt eindigen (0,4 - 0,8 seconden)

De middelste bonte specht heeft een volledig rode pet, een lichtrode broek en vage flankstrepen. De kleine bonte specht is dan weer veel kleiner, heeft een volledig rode pet, zeer duidelijke flankstrepen, maar geen grote, witte, ovale schoudervlekken en draagt bovendien een witte broek.

Grote bonte spechten eten voornamelijk insecten(larven) die ze al kloppend in het boomschors zoeken. Daarnaast − en vooral 's winters − bestaat hun menu ook uit zaden en noten. Ze zijn vooral verzot op zaden van dennenappels en sparrenkegels en hazel-, okker- en(haag)beukennootjes. Om de zaden uit dennenappels te hakken en om noten open te breken, worden ze door grote bonte spechten vastgeklemd in een schorsspleet in de boombast, de zogenaamde spechtensmidse. Getuige van die inventieve voedselbewerking zijn hoopjes leeggeten dennenappels onder bomen. 's Zomers roven hongerige spechten soms eieren en jongen vogels uit nesten.

Deze boom heeft een hongerige grote bonte specht op bezoek gehad.

Leefgebied

De grote bonte specht is onze algemeenste spechtensoort. De soort komt in heel België voor. Grote bonte spechten leven in alle soorten bos (loof- en naaldbos, maar ook gemengd bos), in cultuurlandschap met boomgroepen, in parken en tuinen − zelfs in grote steden. In principe leven ze overal waar bomen zijn, maar ze verkiezen meestal wel een gevarieerde bosstructuur met zowel jonge als oude bomen en zowel dichtbegroeide als open zones. Een belangrijke vereiste is bovendien de hoeveelheid staand dood hout: dat is immers prima hakhout om prooien in te zoeken.

Grote bonte spechtenliefde

Vanaf begin april broedt de grote bonte specht. Het vrouwtje legt dan 5 tot 7 crèmewitte eieren in een nestholte, die het paartje samen heeft uitgehakt in een boomsoort met zachte hout (bijvoorbeeld berk). Desondanks is het hakken een hele klus: het duurt gemiddeld 14 tot 25 dagen. De nestholte heeft een nagenoeg ronde ingang (5 x 6 cm) en de eieren worden gewoon op de houten ondergrond gelegd, en dus niet zacht comfortabel nestje. De eitjes worden door zowel het vrouwtje als mannetje uitgebroed en komen na 10 tot 12 dagen uit. De jongen zijn nestblijvers: ze worden naakt, blind en volledig hulpeloos geboren en moeten nog 20 tot 23 dagen in de nestholte gevoed worden door ma en pa. Daarbij bedelen ze met een onophoudelijk, ijl, hoog gekwetter, 'wiwiwiwiwiwiwi...'. Vervolgens verlaten de jongen het nest en worden ze verdeeld door de ouders en nog ongeveer 10 dagen verzorgd.

Links en midden: jonge grote bonte spechten in nestholte, rechts: vader brengt voedsel

Relatie mens en grote bonte specht

Niet iedereen is even blij met de aanwezigheid van een grote bonte specht in de tuin of buurt. Hun geroffel kan immers vrij lawaaierig zijn en als storend worden ervaren. Zo leren sommige spechten metalen kasten als klankkast te gebruiken om hun geroffel verder te doen dragen. Dat zorgt voor een herrie: het komt over alsof iemand druk met een drilboor in de weer is. Daarnaast durven spechten 's zomers al eens vogelhuisjes of zwaluwnesten aan flarden te hameren om de jonge vogels eruit te roven.

Gelukkig vinden de meeste mensen het bezoek van een grote bonte specht in tuin fantastisch. Je kan de soort vanaf de herst en tijdens de winter naar je tuin lokken met dennen, hazelaars of notelaars, omdat haar dieet dan van insecten naar noten en zaden verandert. Bovendien zijn ze verzot op vetbollen, vet uitgesmeerd op ruwe boomschors of opgehangen in een halve kokosnoot, en ongezouten pinda's. Met nestkasten doe je grote bonte spechten minder plezier: de soort hakt liever zelf een nestholte.

Wist je dat ...

de wetenschappelijke naam van de grote bonte specht, Dendrocopos major, 'grotere houthakker' betekent?
de grote bonte specht een hoop andere namen heeft? Zo zijn er heel wat namen die samenhangen met zijn geluid: Klopper(menneke), Boamklopper, Buumpikker en Houtpikker, maar ook Langwerker, omdat de vogel vaak uren aan een stuk hamert. In Vlaanderen leidden de rode tinten in het verenkleed van de specht tot de namen Bloemspecht en Bloedspecht. Dat verenkleed leverde ook de naam Eksterspecht op, uiteraard door de overwegend zwart en witte kleuren.
men vroeger dacht dat de 'kiet-kiet'-roep van een grote bonte specht regen voorspelde? Logisch toch? Hij wil gewoon zeggen dat het 'giet-giet'.
grote bonte spechten omwille van drie redenen kei hard met hun snavel op hout hameren? Door te roffelen of periodiek te hameren, baken ze hun territorium af en maken ze indruk op vrouwtjes; door rond te bewegen, te tikken en te hakken, zoeken ze lekkere insecten; en door als paartje stevig en fanatiek te kappen, maken ze een nestholte.
grote bonte spechten maar liefst 20 keer per seconde of 12000 keer per dag op een boomstam kunnen tikken? Gelukkig is hun schedel daaraan aangepast en levert al dat getik en geen hoofdpijn of hersenschuddingen op. Hun ondersnavel is bijvoorbeeld iets langer dan de bovensnavel en geeft de eerste schok door aan de stevige onderkaak en de rest van het lichaam in plaats van aan de schedel. Ze hebben ook een schokdempend, poreus bot tussen hun zeer sterke schedel en bovensnavel en een kraakbeenachtige schokdempend kussen aan de schedelbasis. Bovendien hebben ze kleine hersenen die in een klein volume hersenvocht drijven en dus goed vastzitten in de schedel en maar weinig kunnen schudden. Ten slotte heeft de specht nog een extra ooglid dat net voor de impact verdikt en voorkomt dat de ogen uit de oogkassen vliegen.
de specht in de Griekse mythologie gewijd is aan Zeus en Picus? Die laatste werd in een specht veranderd toen hij de liefde van Circe afwees.