Hop

We weten allemaal wie met de prijs voor het mooiste kapsel aller vogels gaat lopen: de hop. Toch is de kans klein dat je zijn haartooi ooit te zien krijgt, want de hop is allesbehalve een algemene soort in ons land. De laatste jaren duwt de klimaatopwarming hem af en toe voorzichtig onze richting uit en durft hij hier zelfs uitzonderlijk een nestje bouwen. Daarom mag deze hoppe - sorry: hippe - vogel dan ook niet ontbreken in onze soortenbank!

Herken de hop

(Upupa epops)

Het meest in het oog springende kenmerk van de hop is zijn punky kuif, die hij als een hanenkam rechtop kan zetten om te communiceren met zijn soortgenoten. Tijdens het vliegen houdt hij zijn handelsmerk strak naar achteren gekamd. Overige kenmerken:

25 tot 29 cm lang, ongeveer zoals een merel
oranjeroze lichaam, waarbij de kuif iets feller oranje kleurt
zwart-witte zebrastrepen op de vleugels
zwarte uiteinden aan de kuifveren
zwarte staart met witte dwarsstreep
lange, smalle snavel die lichtjes naar beneden buigt
vliegt laag bij de grond op een fladderende, onregelmatig golvende manier

Daarnaast maakt de hop zijn aanwezigheid kenbaar met een zachte, maar ver dragende roep: oep-oep-oep. Zijn stem klinkt zoals die van de koekoek, maar zijn toonhoogte blijft voor de drie ‘oep-en’ gelijk.

Met zijn lange snavel scant de hop de bodem af voor lekkere hapjes. Dat doet hij het liefst op kale plekjes of daar waar het gras erg kort staat. Hij prikt zijn handige eetgerei diep in de grond en zoekt op de tast naar lekkers. Daar verricht hij het grotere werk: hoe imposanter het insect, hoe blijer de hop.Meikevers, veenmollen, krekels, sprinkhanen, emelten, rupsen … worden vakkundig uit de bodem getrokken. Wanneer dat niet lukt, zet hij zijn poten in om te graven. De grootste insecten doodt hij met een welgemikte mep tegen een hard oppervlak, waarna ze van hun onverteerbare schilden en vleugels worden ontdaan. Ook slakken slaat de hop niet over en wanneer een behapbaar amfibie of reptiel in zijn vizier verschijnt, moet dat het ook met zijn leven bekopen. Toch is de hop ook geen strikte carnivoor. In het juiste seizoen hapt de hop ook wel eens wat bessen of zaden naar binnen.

Leefgebied van de hop

Omdat de hop zijn maaltje bij elkaar sprokkelt op plekken waar het gras niet te lang of de vegetatie niet te dicht is, landen ze liefst op plekken zoals parken, graslanden, voetbalvelden, weides … Daarnaast heeft hij verticale oppervlakken nodig met holtes om in te broeden: bomen, rotsen, muren, nestkasten … In een meer natuurlijk landschap kiest de hop voor open bossen, heide, grassteppen, savannes … Omdat hij niet zoveel eisen stelt aan de looks van zijn omgeving, kan je de hop op de meest uiteenlopende plaatsen toevallig tegenkomen. Dat maakt van hem zo’n moeilijke vogel om te spotten.

In Europa broedt de hop vooral op het Iberisch schiereiland, maar in warme zomers komt hij meer noordwaarts. Overwinteren doet hij in Tropisch-Afrika, al zijn sommige Zuid-Europese hoppen en zeker Afrikaanse hoppen standvogels. Hier bij ons houdt de hop af en toe als zeldzame doortrekker halt, van maart tot mei en van augustus tot oktober. Heel af en toe komt hij ook tot broeden in België.

Hoppenliefde

Wanneer de vlinders in hun buik verschijnen, gaan hoppen op zoek naar een goed lief om de rest van de zomer mee door te brengen. Het mannetje zoekt een territorium uit en laat met z’n stem aan de hele wereld weten waar hij de plak zwaait. Zo lokt hij vrouwtjes, terwijl hij kapers op de kust met een stevig snavelgemeen uit zijn buurt weert.

Wanneer een vrouwtje voor zijn charmes valt, betrekken ze samen een nesthol. Dat kan in een boom verscholen zitten, maar even goed in een verticale rotspartij of zelfs een stenen muur. Ook een hol onder de grond komt in aanmerking voor de niet-zo-kieskeurige hop. Het vrouwtje legt 4 tot 7 eieren die ze in haar eentje uitbroedt, terwijl het mannetje voedsel aandraagt.

Na iets meer dan twee weken komen de jongen één voor één uit het ei, want het vrouwtje wacht niet met broeden tot alle eieren gelegd zijn. Indringers worden op andere gedachten gebracht door ze af te schrikken met een stinkend goedje dat zowel het vrouwtje als de kuikens uitstoten via de stuitklier. Na een kleine maand, vliegen de jongen uit, maar ze rekenen nog een week op voedsel en bescherming van hun ouders.

Relatie van de hop met de mens

Vroeger broedde de hop nog regelmatig in Vlaanderen, maar echt ‘algemeen’ is hij nooit geweest. Na 1981 bleef het een tijdlang stil op hoppenvlak, maar in 2017 kregen Vlaamse liefhebbers van de vogel-met-het-mooiste-haartooi heuglijk nieuws: in een tuin in Weelde (boven Turnhout) werd na meer dan 15 jaar voortplantingsstilte een eerste succesvol broedgeval gemeld. In 2021 - een topjaar voor de hop in België - kwam een paartje tot broeden in het Limburgse Hageven. In 2009 broedde de vogel ook al eens in Chimay (Wallonië).

Zijn achteruitgang is vermoedelijk te wijten aan het verdwijnen van geschikte nestbomen en het verdwijnen van insecten door toegenomen insecticidengebruik, maar de hop toonde zich als een flexibele vogel die ook bereid is elders te broeden. Dat hij nu terug opduikt, daar zit de klimaatverandering dan weer voor iets tussen. De hop houdt van een zuiders klimaat, dat hij in steeds noordelijker contreien kan terugvinden. Daarnaast profiteert hij ook van de toename aan insecten, nu er meer aandacht is voor alternatieven voor pesticiden en het stikstofoverschot een halt wordt toegeroepen.

Wist je dat de hop …

in het verleden op veel plaatsen als heilige vogel werd vereerd? O.a. in het Oude Egypte en het Oude Griekenland kreeg de vogel een belangrijke status toegemeten.
in andere culturen helemaal niet bewierookt werd? Vele Europese volkeren duidden hem aan als dief, in Scandinavië bestempelde men de hop als voorbode van oorlog en in Estland werd de hop gelinkt met de onderwereld.
omwille van zijn stinkend nest bij ons ook wel ‘drekhaan’ of ‘schijthop’ werd genoemd?
ook in ons taalgebruik is binnengedrongen, met uitdrukkingen zoals ‘stinkhoep’ en ‘vuile hoep?. Daarmee wordt overigens niet de vogel zelf bedoeld, maar een vrouw die haar huis net zo weinig opruimt als de hop zijn nest.