Huismus

Huismussen zijn al zo lang bij ons dat we ze niet eens meer opmerken. Hun afwezigheid in de steden wordt de laatste jaren echter steeds meer gevoeld. Maak kennis met deze mus, die veel minder algemeen is dan het lijkt. 

Herken de huismus

(Passer domesticus)

Mussen waren ooit zo veelvoorkomend in steden dat we bijna vergaten om er aandacht aan te besteden. Hoewel zijn discrete kleuren ons wat doffer lijken dan die van sommige andere zangvogels, is de huismus nog steeds een schattige bal veren, die gemakkelijk te herkennen is aan deze kenmerken:

• hij meet 14 tot 18 centimeter
• het mannetje heeft een grijze kruin, een kastanjebruine nek en flanken, en zijn keel is gemarkeerd met een zwarte streep die zich uitstrekt tot aan de borst
• het vrouwtje is bruin met zwarte strepen en haar buik is crèmekleurig; ze heeft beige wenkbrauwen
• de snavel van het mannetje is donkergrijs tot zwart, die van het vrouwtje lichtbruin tot geelachtig
• de juvenielen lijken op de vrouwtjes
• niet te verwarren met de ringmus, waarbij zowel de mannetjes als de vrouwtjes een chocoladekleurig kapje hebben

Op het menu

Wie voederbakjes in de tuin heeft staan, weet het al: de huismus is verzot op zaden. Zijn nabijheid met de mens heeft hem geleerd dat hij in diens buurt gemakkelijk granen (tarwe, haver, maïs, gerst) kan vinden. Ook de zaden van 'onkruid' vindt hij best te pruimen. Wat de jongen betreft: zij krijgen niet genoeg van ongewervelde dieren: larven, vlinders, bladluizen, regenwormen, spinnen ... Als je de mussenpopulatie in je tuin een boost wil geven, strooi dan kwistig met zonnebloempitten, want daar zijn mussen dol op!

Leefgebied van de huismus

Huismussen zijn gewend geraakt aan onze aanwezigheid en leven voor hun eigen gemak vlak naast ons. Ze vestigen zich zowel in groene steden als in meer landelijke dorpen. Hun nest maken ze onder de daken, in de kieren van gebouwen of zelfs in de klimop die de gevels bedekt. Buiten de broedperiode leven huismussen in kolonies en migreren ze niet. Het zijn letterlijk 'huismussen': ze verlaten praktisch nooit de regio waar ze geboren zijn. Avontuur is niks voor hen!

Huismussenliefde

De zwarte vlak die de keel van de mannetjes siert, is een grote hit bij de vrouwtjes: een studie heeft aangetoond dat degene die een partner kiezen met een grote zwarte vlek zich sneller voortplanten en grotere broedsels leggen. Tijdens baltsvertoningen verzamelen de mannetjes zich rond een vrouwtje en nemen ze een heel bijzondere houding aan – snavel omhoog, vleugels halfopen en hangend – voordat ze wegvliegen. De mannetjes kunnen tijdens deze periode vechten met elkaar, maar als er eenmaal een koppel gevormd is, is dat voor het leven. Dit belet de huismussen echter niet om elders een kijkje te gaan nemen, want ongeveer 15% van de jongen is afkomstig van een ander mannetje dan de officiële partner van het vrouwtje.

Het broedseizoen loopt van maart tot augustus, en de vrouwtjes kunnen per seizoen meerdere broedsels leggen – tot wel vier verschillende. Huismussen kiezen meestal voor een holte (spleten, daken enz.) of een nestkast. Mama Mus legt 2 tot 8 eieren (meestal 4 tot 6) en broedt ze in 11 tot 14 dagen uit. De jongen blijven ongeveer twee weken in het nest voordat ze uitvliegen ... en plaats te maken voor het volgende broedsel.

Vrouwtje van de huismus

Relatie met de mens

Het leven is niet zo rooskleurig als verwacht voor onze huismussen. Bijna overal in ons land gaan ze achteruit. In sommige steden – met name in Brussel – is hun populatie zelfs met meer dan 90% gedaald. De hoofdoorzaak? Het verdwijnen van geschikte nestplekken door betere isolatie van gebouwen. Door de verstedelijking krijgen ze het ook moeilijker om voedsel te vinden, omdat de planten die al die heerlijke zaden voortbrengen, steeds zeldzamer worden. Gelukkig beginnen veel steden de omvang van het probleem te beseffen en worden stadscentra opnieuw beplant. Zoals veel kleine vogels vallen huismussen ook ten prooi aan huiskatten. Een Britse studie concludeerde dat katten verantwoordelijk zijn voor de dood van 9 miljoen huismussen per jaar in Engeland. 

Wist je dat de huismus ...

• al sinds de prehistorie dicht bij de mens leeft? Hij is ons gaan volgen sinds de eerste boeren zich duizenden jaren geleden in de Vruchtbare Sikkel vestigden. 
• op 14 november 2005 tijdens de voorbereidingen voor Domino Day 4, het Frisian Expo Center in Leeuwarden binnendrong? De panikerende vogel sloeg met zijn vleugels 23.000 dominstenen omver en een gespecialiseerd bedrijf kreeg de opdracht om hem te vangen en weer buiten te zetten. Een van de medewerkers slaagde er echter niet in om hem te pakken te krijgen, waarop hij de vogel ondanks zijn beschermde status neerschoot, wat heftige reacties uitlokte bij het publiek. Uiteindelijk kreeg de man een boete van 200 euro.