Mierenleeuw

Wat krijg je als een mier en een leeuw kinderen konden maken? Een mierenleeuw! Die heeft nochtans niets weg van een leeuw. Mieren eten doet die dan weer wel. Vandaar zijn naam waarschijnlijk. De twee soorten mierenleeuwen die in ons land voorkomen zijn nog maar een fractie van de in totaal 1500 soorten die er wereldwijd bestaan. De volwassenen zijn vaak onopvallende insecten waar we rap over kijken. De roofzuchtige larven daarentegen vallen op door hun bijzondere levensstijl. ​

Herken een mierenleeuw

(Myrmeleontidae)

Wereldwijd behoren 1500 netvleugeligen tot de familie van mierenleeuwen (Myrmeleontidae). De meeste soorten komen voor in (sub)tropische gebieden, maar ook in sommige streken van Europa zijn ze aanwezig. België telt twee soorten: de gewone mierenleeuw (Myrmeleon formicarius) en de gevlekte mierenleeuw (Euroleon nostras). In tegenstelling tot wat zijn naam doet vermoeden, is de gewone mierenleeuw de zeldzaamste van de twee. 

In het volwassen stadium, als imago, lijkt een mierenleeuw erg sterk op een kruising van een libel of waterjuffer met een gaasvlieg. Het verschil zie je in rust: dan bedekt een mierenleeuw zijn achterlijf met zijn vleugels. Een mierenleeuw heeft vier langwerpige vleugels, een lang achterlijf en een relatief klein hoofd. Op dat hoofd staan twee opvallende, uitstekende voelsprieten die naar het einde toe gekruld zijn, en één paar samengestelde ogen die bedekt zijn met honderden kleine deelogen (ommatidia).

De gewone mierenleeuw

• meet 35 tot 45 mm als volwassene
• knotsvormige voelsprieten
• zwarte of donkerbruine kop
• larve heeft ook een donker gekleurde kop

De gevlekte mierenleeuw

• meet 40 tot 45 mm als volwassene en is dus iets groter dan de gewone mierenleeuw
• dezelfde knotsvormige voelsprieten
• zwarte of bruine vlekken op zijn vleugels

Gewone mierenleeuw (Yves Adams) en gevlekte mierenleeuw (Jeroen Mentens)

Op het menu

Mierenleeuwlarven zijn kleine roofzuchtige insecten die een ingenieuze methode ontwikkeld hebben om een prooi te vangen. Ze gaan als volgt te werk: eerst graven ze een trechter in losse, zanderige grond. Verstopt in hun zelfgegraven kuil wachten ze geduldig tot een bodembewoner in hun val trapt, letterlijk dan. Op dat moment gebruiken de larven hun stevige achterpoten om zand over hun prooi heen te strooien. Zo voorkomen ze dat die kan ontsnappen. Daarna grijpen ze hun onfortuinlijke slachtoffer vast en injecteren ze een stof die hun vers gevangen maaltijd vloeibaar maakt. Tenslotte zuigen ze hun prooi leeg en laten ze het lege karkas achter. Een horrorfilm is er niets tegen!

De volwassenen leven niet van mieren, spinnen of andere insecten op de bodem. Zij voeden zich met vliegende insecten en plantensappen.

Leefgebied

Gezien de opmerkelijke jachtmethode van de larven zal het niet verbazen dat mierenleeuwen veel voorkomen in weides, open plekken, heidevelden en kustduinen met zanderige, losse bodem. In België concentreert de soort zich in de Kempen.

Mierenleeuwenliefde

Volwassen mierenleeuwen komen in augustus uit hun cocon en wijden nagenoeg hun hele leven aan hun voortplanting. Ze leven slechts een maand, en in die tijd stellen ze alles in het werk om een nieuwe generatie voort te brengen. Daarvoor legt het vrouwtje eerst haar eitjes in het zand. Daar zijn ze goed beschermd. Aangezien de eieren een kleverig laagje hebben raken ze al snel volledig bedekt met een camouflerend zandkorstje. In de eerstvolgende lente breken de larven uit. Ze gaan meteen op zoek naar voedsel om aan te sterken. Na twee jaar in het larvale stadium omhullen ze zich met een bolvormige cocon waarin ze verpoppen. ​

Larve van een mierenleeuw

Wist je dat de mierenleeuw ...

• de inspiratiebron was voor Sarlacc uit Star Wars? Dit fictieve organisme leeft ook in het zand en leeft van prooien die in zijn trechtervormige bek vallen. Klinkt bekend, niet?

• ook in andere science fiction verhalen voorkomt? Zowel in Final Fantasy als Titan Quest, Pokémon en Half-Life hebben de bedenkers dit bijzondere insect een rol van betekenis gegeven.

• vaak alleen maar in staat zijn om achterwaarts te wandelen?