Nachtegaal

Deze zangvogel is zonder twijfel een van de beroemdste zangers uit het vogelrijk. Zijn naam heeft het zelfs tot kwaliteitslabel geschopt voor uitmuntende zangstemmen met een grenzeloze helderheid. De nachtegaal zingt, fluit, tsjilpt … ‘s nachts én overdag. Hij kent tot 260 verschillende melodietjes, telkens tussen de 2 en de 4 seconden lang, en kan volgens sommige bronnen zelfs meer dan 1000 verschillende geluiden produceren. In een zangwedstrijd steekt hij met kop en schouders uit boven andere bekende zangers zoals de merel, de zwartkop en de zanglijster. Een echte virtuoos!

Herken de nachtegaal (Luscinia megarhynchos)

Luscinia megarhynchos

Deze mysterieuze vogel is tegelijk onopvallend bruin en heel opvallend luid. Je spot hem dan ook best met je oren, want je ogen krijgen de schuwe vogel maar zelden te zien. Hij valt niet op en is dan ook nog eens een meester-verstopper. Zelfs wanneer je zijn zangkunsten kan lokaliseren, vang je maar zelden een glimp op van zijn podium.

15 tot 17 cm lang, met een spanwijdte tot 26 cm
Lange, stevige poten die roze en lichtgeel gekleurd zijn
Bruin verenkleed dat opgaat in het landschap
Op de kruin, vleugels, romp en staart schemert wat rood door
De keel en de zijkanten van het hoofd zijn eerder grijzig
Lichtbeige, egaal gekleurde borst en buik
Zwart oog met lichte oogring en een donkere snavel met gele basis, goed te zien tijdens het zingen
Het vrouwtje kleurt doffer dan het mannetje
De jongen zijn gespikkeld

Met zijn fijne navel zoekt de nachtegaal zijn prooien op de grond bij elkaar. Af en toe gaat hij ook op verkenning in het gebladerte. De nachtegaal voedt zich vooral met ongewervelde dieren. Mieren, spinnen, regenwormen, rupsen, vliegen, kevers … vormen zijn favoriete maaltijd. Wanneer een lekkere bes of een knapperige zaadje zijn pad kruist, kan hij daar niet aan weerstaan. Op het einde van het insectenseizoen vindt hij zo toch nog voldoende voedsel.

Leefgebied van de nachtegaal

Oorspronkelijk hoort de nachtegaal thuis in het bos, maar hij heeft zich met succes verplaatst naar houtkanten, parken, grote tuinen en boomgaarden. Desalniettemin vind je hem nog steeds in het kreupelhout en in dicht begroeide onderlagen van voedselrijke bossen.

Deze zangvogel komt zowel voor in de buurt van water als op drogere plaatsen met bossige struiken. Hij houdt van zonnige gebieden met aangename temperaturen en niet te veel regen. Het grootste deel van zijn tijd bevindt hij zich laag bij de grond of in de buurt van struiken.

Wanneer zijn kroost uitgevlogen is, vliegt de nachtegaal naar tropisch Afrika om te overwinteren. Dat doet hij al vanaf juli en in september zijn alle nachtegalen vertrokken. Halfweg april keren ze terug naar onze contreien.

Nachtegalenliefde

De paartijd vindt plaats tussen eind april en midden juli. Stelletjes komen jarenlang terug naar dezelfde plek om zich te vestigen. Het mannetje arriveert iets vroeger uit het zuiden om zijn territorium af te bakenen en zijn aanwezigheid bekend te maken. Dat doet hij luid zingend, een echte show-off. Terwijl hij overdag zingt om indringers te alarmeren, gaat hij ‘s nachts verder om een vrouwtje te lokken. De luidste, snelste zanger die op de hoogste tak zingt, heeft meer kans op paren. Zodra hij een partner gevonden heeft, stopt de nachtegaal met zijn nachtelijk gezang.

Het nest wordt gebouwd door het vrouwtje, onder toezicht van het mannetje. Dat doet ze op de bosbodem of ietsje hoger, in een braam- of andere struik, maar nooit hoger dan 50 cm van de grond. Dode bladeren, wortels, mossen, grassen, veren en soms wat paardenhaar doen het nest van zo’n 10 cm diameter volledig opgaan in de omgeving.

In mei legt het vrouwtje een vijftal olijfgroene tot lichtblauwe eieren, waar ze twee weken op broedt. De jongen worden door beide ouders grootgebracht en verlaten al na tien tot twaald dagen het nest om te leren vliegen. Vanaf dan worden ze verzorgd door het mannetje, terwijl het vrouwtje aan een nieuwe reeks eieren begint. Hoe luid en liederlijk het leven van de nachtegaal in de lente ook is, na het broedseizoen houdt de vogel zich koest om haast ongemerkt naar warmere oorden te trekken.

Relatie van de nachtegaal met de mens

Hoewel de nachtegaal zich verdoken opstelt, maakt hij zich niet uit de voeten wanneer er mensen in de buurt zijn. Zoals een echte superster lijkt hij te genieten van toeschouwers bij zijn kristalheldere concerto’s. Hij is ook een welkome gast in tuinen omdat hij flink wat insecten kan verzetten die schade toebrengen aan planten.

Op dit moment wordt de zangvogel niet bedreigd. Toch is het opletten geblazen wanneer er grote veranderingen in zijn habitat plaatsvinden. Volgens een Spaans onderzoek heeft de klimaatverandering de afgelopen twintig jaar een invloed gehad op de spanwijdte van zijn vleugels. Die wijziging kan in de toekomst het trekgedrag van de nachtegaal beïnvloeden.

Wist je dat de nachtegaal ...

een eigen ‘sound’ heeft? Elk individu is herkenbaar aan zijn eigen zangkunsten.
niet geboren wordt met een stem als een klok? Hij leert zingen van vader op zoon.
tot 93 decibel luid kan zingen? Dat is luider dan een voorbijrazende trein!
de meest vernoemde zangvogel is in de kunst? Veel zangers, schrijvers en dichters brengen een ode aan de nachtegaal. O.a. Tsjaikovski, John Keats en Guy de Maupassant verwijzen in hun werken naar deze kleine vogel.
een symbool van liefde is? Zijn aanwezigheid kondigt de lente aan.