Notenkraker
De notenkraker heeft z’n naam niet gestolen: met z’n stevige snavel hakt hij hazelnoten zomaar in twee! Lees hier alles over deze geheimzinnige bewoner van Oost-België.
Herken de notenkraker (Nucifraga caryocatactes)
(Nucifraga caryocatactes)
De kans dat je in Vlaanderen een notenkraker tegenkomt, is erg klein. In het Oosten van België broedt wel een stabiele populatie. Wanneer deze ijverige vogel toch in jouw buurt opduikt, kan je hem zo herkennen:
- 32 tot 35 cm lang (even groot als een gaai)
- stevige, rechte, donker gekleurde snavel
- bruin verenkleed met scherp afgetekende, witte vlekken
- kruin, vleugels en staart zijn effen donkerbruin
- witte punten op het einde van de korte staart
In Europa leven twee ondersoorten van de notenkraker: de diksnavelnotenkraker en de Siberische notenkraker. Zelfs voor kenners is het onderscheid moeilijk te maken. Er wordt gezegd dat de Siberische variant minder schuw is en zich daardoor makkelijker laat zien.
Op het menu van de notenkraker
Hoewel de notenkraker in principe een alleseter is (inclusief insecten, slakken, wormen, zelfs eitjes, jonge vogels en kleine knaagdieren), is hij vooral verlekkerd op zaden en noten. In de winter is het zelfs zijn enige voedselbron: hij overleeft dan op de voorraden die hij gedurende het jaar heeft aangelegd. Wat de notenkraker het allerliefst eet, hangt af van de ondersoort waartoe hij behoort. De ene geeft de voorkeur aan dennenpitten, de andere focust zich op hazelnoten. Het lichaam van de notenkraker is perfect aangepast aan zijn lievelingsmenu: snavel en tong vormen samen een handig gereedschap om aan voedsel te geraken.
Met z’n gevorkte tong kan de notenkraker makkelijk dennenpitten los peuteren. De ondersnavel is dan weer aangepast om noten vast te klemmen. In die ondersnavel bevindt zich ook een huidplooi om de oogst te transporteren. De notenkraker klieft hazelnoten met de snavel, terwijl hij dennenpitten in de bek kraakt.
Vanaf midden augustus begint de notenkraker met het aanleggen van een wintervoorraad. De oogst wordt dan naar een geschikte verstopplaats gebracht. Meestal bevindt die zich onder de grond, maar soms ook in een boomholte. Notenkrakers maken een jaarvoorraad aan, die meegaat tot de volgende oogst. Zelfs in de sneeuw weten ze hun kostbare voedsel terug te vinden!
Leefgebied
In Europa strekt het leefgebied van de notenkraker zich uit over de bossen van Scandinavië, de Baltische Staten en bergketens van Midden- en Oost-Europa. Toch komt hij ook in België voor. Broeden doet hij enkel in de buurt van Wanne (deelgemeente van Trois-Ponts). Sporadisch duikt hij ook elders op, maar dan vooral als wintergast.
Bij voorkeur broedt de notenkraker in hoger gelegen (naald-)wouden. In jaren dat bomen in zijn leefgebied weinig zaad voortbrengen, kan de notenkraker naar onze contreien migreren. Heel soms komt het zelfs tot een ware invasie.
Notenkrakersliefde
Een koppel notenkrakers bouwt samen een relatief klein nest, hoog in een naaldboom. Ze isoleren het nest met gras en mos. Het vrouwtje neemt haar taak heel serieus en verlaat het nest nauwelijks, het mannetje brengt voedsel aan. Hoe groter de voedselvoorraden van dat jaar, hoe meer eieren het koppel legt. Na 2,5 week broeden krijgen de 2 tot 5 jongen vers voedsel, maar ook voedsel uit de aangelegde voorraden. De ouders steken het voedsel diep in de snavel van de jongen. Pas na zo’n 100 dagen, als ze al een tijdje uitgevlogen zijn, moeten de jongen hun eigen boontjes (of beter: nootjes) doppen. Meestal maken notenkrakers het jaar nadien met dezelfde partner een nieuw nest.
Wist je dat de notenkraker …
- lijkt op een grote spreeuw? Zo kan je hem makkelijk herkennen!
- een gevorkte tong heeft met twee verhoornde uitsteeksels? Daarmee kan hij makkelijk zaden uit dennenappels peuteren
- helemaal niet schuw is? Omdat hij in z’n natuurlijke leefomgeving nauwelijks mensen tegenkomt, is hij er niet bang van.
- helpt bij de voortplanting van sommige bomen? Hun zaden zijn te zwaar om ver weg te vliegen, maar via de voorraden van de notenkraker worden ze netjes verspreid over het bos.