Ooievaar
De ooievaar is met zijn grote, opvallende gestalte veruit de bekendste soort uit de ooievaarsfamilie. Als symbool van pasgeboren baby’s is hij soms op ramen en gevels te zien, maar het allerliefst nestelt de ooievoor zich ergens hoog en droog. De inspanningen om zijn broedgebied in België uit te breiden, zijn succesvol. Vooral tijdens de najaarstrek kan je ooievaars weer in grote groepen spotten.
Herken de ooievaar
(Ciconia ciconia)
De witte ooievaar, die ook voorkomt in zwart verenkleed, heeft een opvallend uiterlijk en is daardoor makkelijk te herkennen.
- wit verenkleed met zwarte slagpennen
- volwassen vogel: lange, rode poten en dolkvormige, rode snavel
- juveniele vogel: grijze donsveren, een zwarte snavel en poten
- lange, witte hals die hij uitstrekt tijdens zijn vlucht
- beetje groter dan de zwarte ooievaar
Op het menu van de ooievaar
Ooievaars houden van een gevarieerd menu. Ze eten voornamelijk grote insecten, kleine zoogdieren en amfibieën zoals hagedissen, slangen en muizen. Deze statige vogel foerageert al wandelend. Een broedend ooievaarskoppel heeft nood aan een groot voedselgebied, van enkele tientallen tot honderden hectaren, om de jongen te kunnen voeden. Tijdens de wintermaanden trekken ooievaars naar Afrika en eten ze zich vol met sprinkhanen.
Leefgebied
Ooievaars zijn trekvogels en overwinteren in Afrika. Tussen eind februari en midden maart keren ze terug naar Europa om te broeden. Ze nestelen zich hoog en droog, op boomtoppen, schoorstenen, hoogspanningsdraden of ooievaarswielen. Vanuit hun torenhoge nest, dat op zich soms al 2,5 meter hoog kan worden, kijken ze graag uit op uitgestrekte graslanden, moerassen en reliëfrijke weilanden of hooilanden waar veel voedsel te vinden is. Opvallend: tijdens de winter vertoeven ze in droge gebieden.
Ooievaarsliefde
Ooievaars zijn meestal trouw aan elkaar. Het mannetje en vrouwtje zoeken elkaar terug op in hetzelfde nest na de wintertrek om te broeden. Mannetjes keren als eerste terug uit wintergebied om twee weken later hun vrouwtjes te verwelkomen met luid snavelgeklepper. Laat mevrouw ooievaar te lang op zich wachten? Dan kan het gebeuren dat meneer ooievaar een ander vrouwtje toelaat. Al zal het ander vrouwtje dat niet zomaar laten gebeuren, en bij aankomst haar plek in het nest terug opeisen.
Een ooievaarsnest telt gemiddeld 3 tot 5 eieren. Papa en mama wisselen elkaar af tijdens het broeden. In ongeveer 33 dagen worden de eieren asynchroon uitgebroed. De jongen komen namelijk met tussenpozen van 1 tot 2 dagen uit het ei. Dit zorgt soms voor een opvallend grootteverschil tussen het jongste en oudste kuiken. De jongen hebben grijze donsveren, een zwarte navel en poten. De ouders blijven de eerste 3 weken in het nest om hen te beschermen tegen roofvogels en slecht weer.
Jonge ooievaars zijn na 2 maanden volwassen. In juli of juni vliegen ze uit. De eerste twee weken krijgen ze wel nog hulp van hun ouders om voedsel te leren zoeken. Tegen eind augustus hebben de jongen eindelijk ook rode poten en snavels. Na 3 jaar zijn ooievaars geslachtsrijp en klaar om hun eigen nestje te bouwen.
Relatie met de mens
De populatie in België en West-Europa ging lange tijd achteruit door het verlies van leef- en broedgebied. Inspanningen om het broedgebied van de ooievaar weer uit te breiden, o.a. in het Zwin en Planckendael, is succesvol. Tegenwoordig, vooral tijdens de najaarstrek, kan je weer grote groepen ooievaars tegenkomen, soms tot wel 260 vogels bij elkaar.
Wist je dat de ooievaar...
- op thermiek zweeft? Hij gebruikt de warme, opwaartse luchtstromingen om te blijven vliegen zonder ook maar één vleugelslag. Zo bespaart de ooievaar veel energie.
- zijn partner begroet door te klepperen met zijn snavel? Door zijn kop naar voor en weer richting zijn rug te bewegen slaat hij beide snavelhelften tegen elkaar met een hels lawaai.
- zijn jongen voedt door voedsel uit te braken op de grond van het nest, zodat de kleintjes het kunnen oppikken?
- Ook water vervoert en uitspuwt voor zijn jongen? Als de kleine ooievaars dorst hebben, pikken ze op de kop van de ouder.
- in tijden van voedselschaarste zijn zwakste jong doodt om de overblijvende, sterkere jongen een betere kans op overleven te bieden?
- op één poot staat om zijn lichaamstemperatuur te regelen? Een ooievaar verliest veel warmte via zijn lange poten. Door ze afwisselend in zijn veren weg te steken, houdt hij zijn tenen warm.