Patrijs

Deze verre neef van de hen was vroeger zeer aanwezig in onze landschappen, maar zijn aantallen zijn in de loop der jaren afgenomen.

Herken de patrijs

(Perdix perdix)

Het is onmogelijk de opvallende verschijning van de patrijs te verwarren met eender welke andere vogel. Ondanks dat hij steeds zeldzamer wordt, zal je hem toch gemakkelijk kunnen herkennen als je hem tegenkomt:

• hij is ongeveer 30 cm lang met een spanwijdte van 45 tot 48 cm en weegt tussen 310 en 570 gram
• de patrijs heeft een eerder ronde vorm
• hij is overwegend grijs en heeft kastanjebruine strepen op de flanken
• wanneer hij zijn broedkleed aantrekt, worden zijn kop en keel oranje; zijn borst en keel krijgen fijne donkere strepen en ook de flanken worden wit gestreept
• het mannetje heeft een roestkleurige vlek op de borst, die de vorm van een hoefijzer lijkt te hebben
• het vrouwtje heeft dwarsstrepen, die bij het mannetje verticaal zijn
• de patrijs heeft donkere ogen
• zijn bek is kort en helder
• hij heeft een korte staart

Links, een mannetje ; rechts, een vrouwtje

Op het menu

Hoewel de patrijs vaak als een graaneter wordt beschouwd, is hij eigenlijk een omnivoor. Hij houdt inderdaad van zaden, maar kan ook gelukkig zijn met kleine insecten, regenwormen, vruchten, bessen, bladeren en knoppen.

Leefgebied van de patrijs

Deze kleine vogel leeft voornamelijk in open gebieden zoals akkers, braakliggende terreinen en grond in slibrijke en zandige streken. Zijn voedselvoorkeuren leiden hem eerder naar graanvelden met hagen.

Buiten het broedseizoen leven grijze patrijzen in groepen die uit meerdere families bestaan en in de winter migreren ze niet. 's Nachts maken de patrijzen een 'kirr-ik' geluid, dat een 'pit-pit' wordt als ze andere vogels moeten waarschuwen. Ze zoeken naar voedsel bij dageraad en in de schemering.

Patrijzenliefde

In de winter pronken de mannetjes met hun paringskleed en flankstrepen om de vrouwtjes te versieren: ze paraderen door hun vleugels op de grond te laten vallen en hun staart uit te spreiden. Als het vrouwtje op de avances van het mannetje ingaat, toont het paar hun genegenheid door over elkaars nek, gezicht en snavel te wrijven.

Het vrouwtje legt ongeveer 15 beige eieren die ze uitbroedt in een nest dat op de grond is gebouwd. Als mama patrijs weg moet om te eten, bedekt ze de eieren met droge bladeren of gras. Tussen 21 en 26 dagen later komen de jongen uit hun schaal en verlaten het nest ongeveer een uur na de geboorte, hoewel moeder en vader hen nog twee tot drie weken zullen voeden. De eerste tien dagen van hun leven eten de jongen alleen insecten. Op de leeftijd van 15-20 dagen zijn ze al volledig in staat om te vliegen.

Relatie van de patrijs met de mens

De patrijs was vroeger een zeer algemene soort in ons land, maar zijn populaties zijn sinds de jaren tachtig sterk achteruitgegaan: elk jaar nemen ze met 7% af en ze zijn nu 6 tot 8 maal minder talrijk dan aan het einde van de jaren zeventig. Aangezien de jongen uitsluitend insecteneters zijn, heeft het gegeneraliseerde gebruik van pesticiden hun voedselaanbod sterk verminderd, en vele patrijzen worden nooit volwassen. Patrijzen hebben ook een groot aantal natuurlijke vijanden: vossen, katten, steenmarters en bunzingen, maar de eieren kunnen ook worden aangevallen door kraaien, eksters, ratten en zelfs wilde zwijnen.

Onze landschappen bevatten niet langer voldoende natuurlijke elementen die vroeger onderdak boden aan patrijzen, zoals heggen of braakland. De patrijs is nu een van de meest bedreigde diersoorten in ons land. De kleine vogel is ook een populaire jachtvogel, en zijn geringe aantallen worden goedgemaakt door het uitzetten van in gevangenschap gefokte patrijzen. De vermenging van wilde en gedomesticeerde populaties maakt het moeilijk om wilde patrijzen te tellen. De gedomesticeerde patrijzen kunnen ook ziekten bij zich dragen die zich verspreiden naar de wilde populaties.

Geconfronteerd met deze uitzichtloze situatie heeft het Koninklijk Belgisch Verbond voor de Bescherming van de Vogels bij de Raad van State een beroep tot schorsing van de jacht op patrijzen ingediend. Ze hebben deze zaak dit jaar uiteindelijk gewonnen, aangezien de inspanningen om de habitat te beschermen niet volstaan om het aantal patrijzen dat door de jacht wordt gedood, te compenseren.

Wist je dat de patrijs ...

• in de winter niet migreert, maar zich in groepen verzamelt? Hij kan van gebied veranderen om de sneeuw te vermijden, maar zal niet de honderden of duizenden kilometers afleggen die andere vogels wel afleggen.
• aan zijn soortgenoten kleeft om zichzelf te verdedigen? Patrijzen zijn zeer waakzaam, en waarschuwen andere individuen in de groep voor elk gevaar. Bovendien kunnen ze zich met hun strepen voor roofdieren verbergen.
• liever vlucht dan vliegt bij gevaar? Hij kan dan wel zweven en korte afstanden vliegen, maar is toch gebonden aan vaste grond onder zijn poten.