Slechtvalk

De slechtvalk is niet alleen de snelste vogel van ons land, maar van de hele wereld! In zijn duikvluchten haalt hij duizelingwekkende snelheden van bijna 400 km/u. En dat doet hij niet boven afgelegen bossen of uitgestrekte weilanden … Onze slechtvalk paste zich aan aan een leven boven de stad!

Herken de slechtvalk (Falco peregrinus)

De slechtvalk is een forse valk die je boven steden kan spotten. Vooral in het broedseizoen kan je genieten van zijn spectaculaire vluchten. Zo ziet de slechtvalk eruit:

blauwgrijs bovenlichaam en donkere kop
witte kin en wangen met zwarte baardstreep
vuilwitte buikzijde met horizontaal strepenpatroon
gele poten en donkere snavel
spitse vleugels en korte staart
jonge vogels zijn bruin met verticale strepen
46 tot 54 cm lang, het vrouwtje groter dan het mannetje
een spanwijdte tot 115 cm

Leefgebied van de slechtvalk

In België verblijft de slechtvalk meestal jaarrond in de omgeving van zijn broedplek. Alleen jonge vogels durven wel eens migreren naar de buurlanden of zelfs tot in Italië, Spanje of Portugal trekken. In Vlaanderen is de vogel succesvoller dan in Wallonië omdat hij daar geen concurrentie moet aangaan met de oehoe.

Van nature leeft deze roofvogel in de buurt van steile kliffen, waar hij broedt in ondiepe holtes en nissen. Hij bouwt zelf geen nest, maar neemt genoegen met een kuiltje. De hoge gebouwen in stadscentra doen de slechtvalk denken aan zijn natuurlijke habitat. Door de aanwezigheid van aangepaste nestkasten, wil hij er zelfs gaan nestelen! De slechtvalk leeft trouwens vooral boven de stad en zal zelden afdalen tot tussen de gebouwen. Buiten het broedseizoen vertoeft de slechtvalk soms ook in open ruimtes, uitgestrekte landbouwgebieden of plaatsen waar trekvogels samentroepen.

Een slechtvalk jaagt in de lucht en heeft vooral vogels op het menu staan, al durft hij ook wel eens een vleermuis op te pikken. Zijn vliegende prooien vangt hij in een supersnelle duikvlucht, vanaf een uitkijkpost of vertrekkend in volle vlucht. Welke vogel hij buit maakt, maakt niet zoveel uit voor de slechtvalk. Koppels jagen wel eens samen, waarbij de ene achtervolgt en de andere aanvalt. In een stedelijke omgeving doet de roofvogel zich vaak tegoed aan stadsvogels zoals duiven en meeuwen.

Slechtvalkenliefde

Na twee jaar bereiken slechtvalken de geslachtsrijpheid. In het najaar beginnen ze dan naar een partner te zoeken, maar het baltsgedrag kent pas het eerstvolgende voorjaar een hoogtepunt. Dan voeren de slechtvalken spectaculaire baltsvluchten uit onder luid geroep. De balts verloopt in het begin heel voorzichtig. Als het mannetje niet in de smaak valt, kan het grotere vrouwtje hem makkelijk het hoekje om helpen.

Daarom probeert het mannetje indruk te maken door prooien aan te brengen. Hij overhandigt zijn vangst aan het vrouwtje in de lucht of in de buurt van het toekomstige nest. Zo toont hij wat voor een goede vader hij zal zijn en creëert hij goodwill bij het vrouwtje. Maar het is ook broodnodig voor een goede leg: het vrouwtje heeft veel extra energie nodig om fit te blijven tijdens de eierproductie. Pas wanneer de onderlinge band binnen het koppel bevestigd is, gaan ze over tot paren. Ze doen het meerdere keren per dag, ongeveer een week lang - tot alle eieren (3 à 4) gelegd zijn.

De broedtijd bedraagt iets meer dan 4 weken. Vooral het vrouwtje legt zich toe op het verwarmen van de eieren. Af en toe wordt ze afgelost door het mannetje, zodat ze zelf op jacht kan gaan. De donzige, witte kuikens groeien snel. Na drie weken hebben ze meer voedsel dan pa kan aanbrengen en gaat ook ma slechtvalk op jacht. De nachtshiften neemt het vrouwtje voor haar rekening. Na 6 weken slaan de jongen hun vleugels uit. Ze worden nog 2 tot 3 maanden bijgevoederd door hun ouders, alvorens de wijde wereld in te trekken.

Relatie van de slechtvalk met de mens

In de jaren ‘60 daalde het aantal slechtvalken in Europa massaal en in België verdween de vogel zelfs helemaal. De teloorgang van de soort wordt toegeschreven aan het gebruik van DDT en andere insecticiden, waarvan de gifstoffen zich via prooien opstapelden in toppredatoren. Het gif zorgde voor broze eierschalen die het gewicht van de broedende ouder niet konden dragen.

Door inspanningen van natuurbeschermingsorganisaties is de slechtvalk gelukkig terug aanwezig in ons land. Die comeback werd bekomen door o.a. nestkasten op te hangen op hoge gebouwen. In 1995 werd het eerste koppeltje gesignaleerd en een jaar later brachten ze succesvol enkele jongen groot. Dat deden ze in een nestkast op 80 meter hoogte tegen een koeltoren in Doel. Tegenwoordig is de slechtvalk een graag geziene gast in steden met overlast door duiven en meeuwen. Nestkasten worden dan ook op steeds meer plekken opgehangen.

Wist je dat de slechtvalk …

zo gestroomlijnd is dat hij tot supersnelle duikvluchten in staat is? De hoogst gemeten slechtvalksnelheid ooit bedraagt maar liefst 389 km/u! Dat lukt alleen als de vogel zich vanop grote hoogte kan laten ‘vallen’.
een aangepaste neusholte heeft die hem beschermt tegen klaplongen tijdens de snelle duikvluchten?
ook 100 km/u haalt in een ‘gewone’ vlucht?
een haarscherp zicht heeft tot 300 meter ver?

Livecam: broedende slechtvalken in Gent

Goed nieuws voor de populatie slechtvalken in ons land. Een prachtig koppel slechtvalken heeft zich genesteld op het Virginie Lovelinggebouw in Gent. En… mevrouw slechtvalk heeft vier eieren gelegd. Volg hier het verhaal van deze familie slechtvalken.