Tuimelaar

Het aerodynamische profiel van deze dolfijn is welbekend bij het grote publiek. Zijn vriendelijke uitstraling wordt nog versterkt door zijn ‘glimlach’ en zijn neiging om het gezelschap van duikers op te zoeken.

Herken de tuimelaar

(Tursiops truncatus)

Ben je een diepzeeduiker, dan is een toevallige ontmoeting met dit sociale zeezoogdier snel gebeurd. Zo kan je de tuimelaar makkelijk herkennen:

• hij heeft een robuust en aerodynamisch lichaam
• hij meet 2 tot 4 meter en kan 200 tot 300 kilogram wegen
• zijn rug is grijs en zijn buik is wit of crèmekleurig
• zijn relatief korte rostrum (snuit) is gerimpeld en wekt de indruk dat hij glimlacht
• zijn driehoekige rugvin is naar achteren gebogen, in tegenstelling tot die van de bruinvis die recht en korter is

Op het menu

De tuimelaar is een jager en gebruikt echolocatie om zijn prooi te vinden. Kabeljauw, haring, sardientjes, ansjovis, gamba’s, inktvissen … Alles kan! Meestal zullen tuimelaars in groep een prooi omcirkelen, waardoor die geen schijn van kans heeft. Daarnaast gebruiken ze ook weleens een andere, iets gevaarlijkere jachttechniek, waarbij ze bij vloed hun prooi richting het strand of een zandbank jagen en ze deels uit het water verslinden. Dan is het natuurlijk extra opletten dat ze zelf niet stranden. Soms volgen dolfijnen ook een vissersboot om zich op de vissen die terug in het water gegooid worden te storten.

Leefgebied van de tuimelaar

De tuimelaar komt voor in vrijwel alle zeeën behalve in de poolgebieden, en vestigt zich zowel in kustwateren als in open zee. In de Noordzee zijn er vaste populaties langs de kusten van Schotland en in Normandië-Bretagne. In België werden tuimelaars de laatste tijd slechts zelden gezien – vooral aan het begin van de 21ste eeuw waren waarnemingen schaars. Sinds 2015 lijkt deze trend te keren en worden ze langs onze kust steeds vaker gespot. Volgens het rapport over zeezoogdieren van het KBIN uit 2020 lijkt de tuimelaar zich opnieuw in onze wateren te hebben gevestigd.

Wanneer ze langs de kust leven, verzamelen tuimelaars zich in kleine gemeenschappen van twee tot zes individuen, maar er bestaan ook solitaire dieren, meestal mannetjes. In de open zee kunnen ze echter samenleven met een honderdtal andere dolfijnen, vaak van verschillende soorten. Ze zijn sociaal van aard, hebben aandacht voor de rest van de groep en beschermen de kleintjes en de zwaksten.

Tuimelaarliefde

Het voortplantingsseizoen van de tuimelaar vindt plaats in de zomer. Het mannetje zwemt dan naast het vrouwtje dat hij begeert en wrijft tegen haar aan alvorens de eigenlijke paring van start gaat. De draagtijd duurt 12 maanden, waarna Mevrouw Tuimelaar in het water bevalt van één volledig ontwikkelde babydolfijn. Heel uitzonderlijk brengt ze weleens een tweeling ter wereld. Tijdens de geboorte wordt de moeder geholpen door andere vrouwtjes, en samen brengen ze de baby naar de oppervlakte zodat hij voor het eerst kan ademhalen.

Het vrouwtje zal haar jong 18 maanden zogen, en wacht vervolgens twee tot drie jaar voor ze zich opnieuw voortplant. Zo kan ze al haar aandacht aan één jong tegelijk besteden. Jonge tuimelaars blijven bij hun moeder tot ze zes jaar oud zijn en gedurende die periode worden ze door de andere dolfijnen in de groep in de gaten gehouden tijdens het jagen. De jonge dolfijn is op zijn beurt pas geslachtsrijp rond de leeftijd van 6 tot 12 jaar (bij de vrouwtjes) of 10 tot 13 jaar (bij de mannetjes).

Relatie van de tuimelaar met de mens

Onze relatie met deze walvisachtigen is over het algemeen heel hartelijk. Duikers worden regelmatig gevolgd door solitaire dolfijnen die op zoek zijn naar menselijk gezelschap. Zo werd in februari 2021 een team van wetenschappers tijdens hun hele duik nabij het Westhinder-meetplatform, in het zuidwesten van de Belgische Noordzee, vergezeld door twee nieuwsgierige tuimelaars. Die sympathie is tegelijkertijd ook de keerzijde van de medaille: tuimelaars worden vaak gevangen en in gevangenschap gehouden in dolfinaria ter vermaak van het publiek.

Ook vervuiling door zware metalen en geluidsoverlast wegen zwaar op de populaties; geluid kan hun oriëntatiesysteem immers ernstig verstoren. Tuimelaars kunnen ook vast komen te zitten in visnetten, waardoor ze niet naar de oppervlakte kunnen komen om te ademen. En ondanks het verbod bestaat ook de jacht op walvisachtigen nog steeds. Daarnaast bedreigt de verstedelijking van de kusten en het intense zeetransport hun voortbestaan, omdat tuimelaars hierdoor minder ruimte krijgen. Ten slotte zorgt de opwarming van het klimaat ervoor dat hun prooien naar het noorden vluchten, wat maakt dat ze onvoldoende voedsel vinden.

Wist je dat de tuimelaar …

• bekend staat om zijn acrobatische sprongen en zijn speelse kant? Dat maakt hem de perfecte fictieheld. Kijk maar naar Flipper uit de bekende tv-serie!
• communiceert met behulp van fluitjes en klikken? Ze kunnen verschillende boodschappen overbrengen en zelfs een specifieke andere dolfijn roepen.
• maar één hersenhelft tegelijk laat rusten? Door deze techniek kan hij altijd alert blijven om mogelijke roofdieren te spotten en niet te verdrinken.
• een snelheid van 45 km/u kan halen? Als hij lange afstanden zwemt, zal hij zich beperken tot gemiddeld 4 km/u.
• tot 20 minuten onder water kan blijven?
• een van de intelligentste zoogdieren ter wereld is? Hij kan zelfs zijn reflectie in een spiegel herkennen.