Vliegend hert

Naar verluidt wordt het dier in Azië als peperduur huisdier gehouden, maar hier bij ons geniet het vliegend hert gelukkig de allerhoogste bescherming. Het tot de verbeelding sprekende insect is het grootste van Europa en komt in ons land slechts op een paar plekken voor.

Herken het vliegend hert

(Lucanus cervus)

Het vliegend hert is een van de vreemdste dieren in onze natuur. Ondanks dat het insect zo groot is, laat het zich niet makkelijk zien. De mannetjes zijn makkelijk te herkennen aan hun grote kaken, die er met een beetje fantasie uitzien als een hertengewei. Af en toe lukt het hem zelfs om er een predator mee af te schrikken! 

Links het mannetje, rechts het vrouwtje van het vliegend hert

Zo herken je het vliegend hert uit de duizend: 

• mannetje 3 tot 9 cm lang, gewei inclusief 
• vrouwtje 3 tot 6 cm lang 
• roodbruine kaken en dekschild
• zwarte kop, borststuk en onderkant 
• lange kaken bij het mannetje, in de vorm van een hertengewei 
• ‘helikopterachtig’ vliegpatroon, de mannetjes kunnen door hun ongewone gewichtsverdeling enkel zo goed als verticaal vliegen. 
• lijkt op de neushoornkever (die volledig roodbruin is en onderaan behaard) 
• lijkt op het klein vliegend hert (dat volledig zwart is)

Op het menu

De larven van het vliegend hert teren op ondergronds rottend (eiken)hout dat aangetast is door witrotschimmels. Volwassen kevers zijn verlekkerd op sap van rottend fruit of verwonde bomen, hoewel dat niet noodzakelijk is voor hun overleving. De vrouwtjes kunnen ook zelf de schors van levende bomen openhalen om het sap te drinken. Mannetjes slagen daar met hun lange kaken niet in. Ze zijn op hun partner aangewezen om aan een verse voedselbron te geraken. Wanneer ze vechten om een vrouwtje doen ze dat dus niet alleen om zich voort te planten, maar ook om een voedselbron te bemachtigen.

Leefgebied van het vliegend hert

Het vliegend hert leeft vooral in oude eikenbossen, aan de bosrand of op open plekken. De vrouwtjes leggen al kruipend geen grote afstanden af, daarom komt de soort enkel voor waar dood hout jarenlang blijft liggen. Het insect wordt onder andere waargenomen in het Zoniënwoud, de Voerstreek, Haspengouw, de streek rond Luik en het oostelijk deel van de Kempen. 

Vroeger was men ervan overtuigd dat de larven van het vliegend hert enkel overleefden op dood eikenhout, maar ondertussen is gebleken dat ze veel minder selectief zijn. Ook verschillende andere types van hard loofhout komen in aanmerking. Behalve in bossen, wordt het vliegend hert ook gevonden in parken, houtkanten, oude boomgaarden, tuinen die opgehoogd zijn treinbielzen enzovoort. Toch is het vliegend hert niet alomtegenwoordig. De omstandigheden moeten dan ook precies goed zitten. Behalve dood hout, hebben ze ook vocht, zon en een warm microklimaat nodig.

Vliegende hertenliefde

Het vrouwtje legt haar eieren ondergronds, vlakbij dood en vermolmd hout. Wanneer de larven uit de eieren komen, kunnen ze zich meteen te goed doen aan rottend en beschimmeld eikenhout. De temperatuur moet hoog genoeg zijn voor de ontwikkeling. Daarom hebben zonnige plekken de voorkeur. 

Het merendeel van zijn leven brengt het vliegend hert ondergronds door. Het leeft daar 3 tot 5 jaar (of langer) als blinde larve, die tot 10 cm lang wordt. Op het einde van de larvale fase verandert de kleur van wit naar geel en maakt de larve een cocon aan. Daarin ondergaat ze een metamorfose tot een volwassen kever of imago, maar de hertkever overwintert nog in de ondergrondse cocon tot de eerstvolgende lente. Als het warm genoeg is, komt het vliegend hert dan eindelijk uit de grond en slaat het zijn vleugels uit. Tot voor kort gold begin juni als start van het vliegende hertenseizoen, tegenwoordig worden er zelfs in april al imago’s waargenomen. 

De volwassen dieren hebben maar één doel: paren. Op een warme zomeravond vanaf juni vliegen de mannetjes rond, op zoek naar een vrouwtje. Ze ontmoeten elkaar o.a. bij een sapbron. Meestal zijn er meerdere kapers op de kust, dan vechten ze een robbertje. Ze kunnen elkaar niet verwonden, maar zijn erop uit hun rivaal op z’n rug te gooien met hun stevige kaken. Het winnende mannetje krijgt zo even de tijd om met het vrouwtje te paren. Dat alles moet gebeuren in een erg korte tijdspanne: het volwassen mannetje leeft slechts een paar weken. Het vrouwtje blijft ongeveer twee maanden in leven. 

Vechtende mannetjes

Relatie van het vliegend hert met de mens

Omdat dood hout vaak weggehaald wordt uit onze bossen, komt het dier nog maar op een paar plekken voor. Enkel waar continu dood hout aanwezig is, kan het vliegend hert overleven. Daarnaast moet het houtaanbod op een zonnige plek gelegen zijn. Alleen in een gunstig microklimaat kan een populatie zich ontwikkelen.  

Om het vliegend hert beter te kunnen beschermen, is het belangrijk te weten waar dit verborgen dier zich ophoudt. Waarnemingen van het vliegend hert worden dan ook nauwgezet gemonitord. Heb je er zelf eentje gezien, meld dat dan via deze webpagina van het INBO of op waarnemingen.be.

Worden er vliegende herten in je buurt gesignaleerd, dan kan je hen een handje helpen door je tuin aan te passen. Laat oude bomen staan, ook als ze beginnen af te sterven. Moet de boom toch weg, laat de ondergrondse delen dan zitten. Eventueel kan je wat hout van de omgezaagde boom teruggeven aan de natuur, door het rond de afgezaagde stam te stapelen en te bedekken met grond. Maak op een zonnig plekje een broedhoop die geschikt is voor vliegende herten en laat treinbielzen liggen in je tuin.

Wist je dat het vliegend hert …

• er gevaarlijk uitziet, maar weinig schade kan aanrichten met zijn imposante kaken? Het vrouwtje kan daarentegen wél flink bijten. 
• niet zo’n goede vlieger is? De mannetjes hangen verticaal in de lucht en maken daarbij een helikopterachtig geluid. 
• het grootste insect van Europa is? 
• zijn leven grotendeels ondergronds doorbrengt, als grote, witte larve?