Wilde hamster

Ons favoriete kleine knaagdier bestaat ook in een wilde versie, maar de populaties zijn niet bepaald in topvorm. Wie is deze wilde hamster? En wat zijn de verschillen met zijn tamme soortgenoot?

Herken de wilde hamster

Cricetus cricetus

Jawel, de wilde hamster is een andere soort dan het schattige huisdier. Hij is ontzettend zeldzaam, maar als je geluk hebt en je denkt er eentje gezien te hebben, dan zal je eerst moeten bepalen of je met een échte wilde hamster of met een ontsnapt gedomesticeerd exemplaar te maken hebt. Hoewel ze beide een aantal gemeenschappelijke kenmerken delen, kan je de wilde variant herkennen aan de volgende eigenschappen.

Zo ziet de wilde hamster eruit:

• Hij meet 20 tot 35 centimeter en weegt tussen 200 en 500 gram, wat hem een stukje groter maakt dan de gemiddelde ‘huishamster’.
• ​Zijn buik is zwart en zijn rug is rood van kleur.
• ​Hij heeft witte vlekken op de wangen, op de keel en achter de voorpoten.
• ​Zijn staart is kort (ongeveer 5 centimeter).

Hij is ook agressiever dan zijn tamme tegenhangers uit het Midden-Oosten. Kom je er eentje tegen, dan weersta je maar beter aan de verleiding om hem te benaderen!

Op het menu

Als onze hamster in de velden woont, dan is dat deels om er beschutting te vinden, maar vooral omdat hij zich er zonder al te moeite kan voeden. De wilde hamster kan gekwalificeerd worden als een omnivoor, aangezien zijn dieet heel rijk en gevarieerd moet zijn om het dier in goede gezondheid te houden. Hij is verzot op diverse soorten voeding: granen, klaver, luzerne, peulvruchten en knollen maken het grootste deel van zijn menu uit, maar hij kan ook wortels, insecten en slakken aan zijn bord toevoegen, en soms zelfs kikkers.

Leefgebied van de wilde hamster

Dit kleine, solitaire knaagdier leeft voornamelijk in velden, waar hij een hol graaft dat tot twee meter diep kan reiken en dat uit meerdere galerijen bestaat. Om zijn levenswerk op te bouwen, geeft hij de voorkeur aan leembodems en vermijdt hij over het algemeen land dat te vochtig of overstroomd is. Eens hij gesetteld is, ziet zijn hol eruit als een echt huis: een provisiekamer, een zomerkamer bekleed met stro, een dieper gelegen winterkamer (eveneens voorzien van stro) en zelfs een aparte toiletruimte zijn met elkaar verbonden door een netwerk aan tunnels. Het hamsterhuis telt ook verschillende verticale ingangen en één schuine, die de eerste galerij vormde voor het graven van het hol. Hamsters zijn enorm territoriaal en bakenen hun domein af door hun aanwezigheid aan hun soortgenoten kenbaar te maken door middel van geurklieren, die zich in hun flanken bevinden.

Hamster zijn nachtdieren en komen dus enkel in de schemering of in het donker uit hun hol om voedsel in hun wangzakken te verzamelen. Tussen oktober en maart gaat de wilde hamster in winterslaap en maakt hij alle ingangen van zijn hol dicht. Gelukkig voorziet hij wel voldoende voedselreserves vóór de winter aanbreekt, voor die kleine hongertjes in het midden van het seizoen, omdat hij alleen af en toe wakker wordt om te eten en zijn behoefte te doen. 

Wilde hamster-liefde

Ondanks dat de wilde hamster het grootste deel van het jaar solitair leeft, breken er andere tijden aan voor ons grootmoedige knaagdier zodra het lenteseizoen zich aankondigt. Rond april gaat meneertje hamster op zoek naar één of meerdere mooie dames om hen het hof te maken. Eens de daad heeft plaatsgevonden, vertrekt het mannetje weer en gaat hij op zoek naar zijn volgende verovering. De aanstaande moeder zorgt alleen voor het nageslacht, dat ze achttien dagen later op de wereld zet. Ze kan één of twee nesten per jaar krijgen, elk met gemiddeld zeven jongen of pups, die bij de geboorte amper zeven gram wegen.

Moeder hamster geeft haar jongen zes dagen borstvoeding vooraleer ze het menu afwisselt met plantaardig voedsel. Na vier weken zijn de baby’s echte omnivoren en na twee tot drie maanden zijn de kleintjes volwassen geworden en klaar om zich het volgende jaar zelf voort te planten.

Relatie van de wilde hamster met de mens

Jammer genoeg is dit schattige knaagdiertje bijna uitgestorven. Ooit werden ze immers – net als zoveel knaagdieren – beschouwd als een plaag en dus systematisch uitgeroeid. Zijn winterslaap en zijn menu rijk aan granen zetten hem aan tot het aanleggen van voedselreserves, wat de eigenaars van die granen niet altijd beviel. Daarom gebruikten de landbouwers in de jaren 1960 vallen en chemicaliën in de holen en probeerden hen te bestrijden door verdrinking om de schade aan hun gewassen te beperken. Hoewel de wilde hamster vandaag zeer strikt beschermd is, is zijn strijd nog steeds niet voorbij.

Ook het gebrek aan agrarische diversiteit heeft impact gehad op de soort, waardoor zijn leefgebied kleiner is geworden. Monocultuur – dat wil zeggen het kweken van slechts één type plant (vooral maïs) – kan zelfs vitamine B3-tekorten veroorzaken, wat de kans vergroot dat de vrouwtjes hun jongen verliezen. Een meer uitgebalanceerd dieet daarentegen zorgt ervoor dat de hamsters zich net beter kunnen voortplanten. Sommige hypothesen suggereren dat de klimaatverandering en de toenemende lichtvervuiling negatieve effecten hebben op deze nachtdieren, aangezien hun dag-nachtcyclus en de winterslaap erdoor wordt verstoord. Paradoxaal genoeg kan ook de afwezigheid van sneeuw het voortbestaan van de wilde hamster in het gedrang brengen, omdat een laag sneeuw de bodem tegen de kou isoleert en zo het dieper gelegen hol van de hamsters beschermt. Verstedelijking en de aanleg van wegen zorgen ervoor dat de hamster minder huisvestingsmogelijkheden vindt; de soort is vandaag nauwelijks meer aanwezig in Limburg, Brabant en Haspengouw en verdwijnt geleidelijk in heel West-Europa. En als klap op de vuurpijl heeft de wilde hamster ook veel natuurlijke vijanden: roofvogels en vleesetende zoogdieren zoals vossen en marters sparen hen niet.

Om al deze redenen werden in 2019 in de regio Tongeren 26 exemplaren uitgezet om een zekere genetische diversiteit mogelijk te maken tijdens de voortplanting. Een andere essentiële oplossing voor de goede gezondheid van deze nieuwe populaties zou het diversifiëren van gewassen zijn, wat ook een positief effect zou hebben op de bodem, maar ook op andere diersoorten zoals bestuivers en andere dieren die hun habitat hebben op landbouwgrond.

Wist je dat de wilde hamster …

• een paraplusoort was? Dit betekent dat de genomen maatregelen om de soort te beschermen ook veel andere soorten ten goede zullen komen.
• ​ongeveer 95% van zijn leven onder de grond doorbrengt, veilig in zijn hol?
• ​ook wel gewone hamster, Europese hamster, korenwolf of Elzasser hamster wordt genoemd?
• ​enkele kilo’s voedsel kan stockeren om de winter door te komen?