Zwarte specht

Maak kennis met de metalhead uit onze natuur: met z’n zwarte outfit headbangt hij als de beste. Zijn roffelende drumsolo’s zijn kilometers ver te horen. Het kenmerkende rode hoedje maakt de zwarte specht helemaal uniek. Je moet wel geluk hebben: de grootste specht van Europa is erg schuw en weet zich altijd nét aan de achterkant van een boom te positioneren.

Herken de zwarte specht

(Dryocopus martius)

De zwarte specht is groter dan je denkt, vergelijkbaar met een kraai. Hij laat eerder van zich horen dan dat hij zich laat zien. Zo kan je hem herkennen:

zwarte veren
mannetjes hebben een volledig rode kruin
bij de vrouwtjes is alleen het achterhoofd rood
vliegt rechtdoor, niet golvend zoals onze andere spechten
stevige, rechte, lichtgekleurde snavel met donkere punt en neusrug
trommelt in zware, langzame series van enkele seconden, tot 2 km ver te horen
tijdens het vliegen hoor je hem van ver ‘krru krru krru’ roepen
ovale nestingang

De zwarte specht hakt niet alleen in hout om een hol te maken, hij is er ook op zoek naar voedsel. Met krachtige slagen legt hij insecten bloot die in het hout leven - vooral mieren en keverlarven. Ook dood hout wordt aangepakt: door de schors weg te wrikken komt een spechtenfeestmaal tevoorschijn. In rottende boomstammen maakt de zwarte specht van onder naar boven rechthoekige scheuren om houtmieren op te sporen. Als je zo’n boom tegenkomt, weet je zeker dat er een zwarte specht in de buurt is. Na het zomerseizoen schakelt de specht soms gedeeltelijk over op bessen en zaden.

Leefgebied van de zwarte specht

De zwarte specht is in ons land een standvogel en blijft dus het jaarrond in zijn broedgebied rondhangen. Hij houdt van alle types bossen met oudere bomen en voldoende dood hout. In tuinen en parken waagt de schuwe vogel zich niet. Zijn territorium is enkele vierkante kilometers groot. In Wallonië en in de Kempen is de populatie het grootst, maar de zwarte specht komt voor in alle provincies.

Zijn hol maakt de zwarte specht bij voorkeur bij een open plek of een bomenrij. Hij verkiest een hoge, gladde beuk met een vrije aanvliegroute zonder naburige takken. Op die manier krijgen boommarters geen kans om bij het nest te geraken.

Spechtenliefde

De zwarte specht kiest een sterke boom uit met een rotte plek in de kern. Dat doet hij waarschijnlijk op het gehoor: al roffelend ‘luistert’ hij naar de staat van de boom. Vaak wordt eerst een gaatje gemaakt van een paar cm diep, waarna schimmels het werk overnemen. Pas jaren nadien is het hout rondom zacht genoeg om het werk verder te zetten. Het is niet noodzakelijk dat de specht die startte met de bouwwerken, ze ook afmaakt. Het resultaat is een grote nestholte van 40 cm diep met een ovale invliegopening van 10-15 cm hoog. Sommige holen worden jaren na elkaar gebruikt door de zwarte specht, maar niet noodzakelijk door hetzelfde koppel. Holen die niet in gebruik zijn als nest, worden gebruikt om in te slapen. Wanneer de holen enkele jaren later vermolmd zijn, laat de zwarte specht ze links liggen.

In de periode van maart tot mei legt het vrouwtje gemiddeld 4 (soms tot 8) eieren. In iets minder dan 2 weken worden ze uitgebroed. De jongen worden gevoed door beide ouders en vliegen uit na 3,5 week tot een maand.

Relatie van de zwarte specht met de mens

De laatste decennia zien we een vergroting van de populatie omdat onze bossen op een andere manier beheerd worden. Door bossen te laten verouderen, dood hout niet altijd weg te nemen en bepaalde eiken en dennen een hoge leeftijd te laten bereiken, vergroot het areaal dat geschikt is voor de zwarte specht.

De zwarte specht is erg gevoelig aan verstoring. Daarom wordt aangeraden om nestlocaties geheim te houden. Wanneer een zwarte specht zich bekeken voelt, komt hij het volgende jaar niet meer terug.

Wist je dat de zwarte specht …

een belangrijke ‘projectontwikkelaar’ is voor veel andere bosbewoners? Kauwen, bosuilen, vleermuizen, slaapmuizen, eekhoorns, boommarters, maar ook bijen en hoornaars palmen de grote spechtenholen graag in na gebruik.
twee tenen heeft die naar voren wijzen en twee naar achteren? Zo heeft hij meer grip terwijl hij zijn werkzaamheden uitvoert.