De natuur voorspelt het weer
Wanneer meeuwen aan land komen, zou er storm op komst zijn. En zwaluwen hoog in de lucht, brengen goed weer met zich mee. Kikkers zouden dan weer regen voelen aankomen. Wat als zulke mythen een kern van waarheid bevatten? Onze Natuur trekt op onderzoek.
We hebben allemaal de gewoonte om weerberichten, buienradars en andere weer-apps te bekijken vooraleer we ons aan een buitenactiviteit wagen. En dat terwijl je even goed een blik op de natuur kan werpen! Dieren zijn over het algemeen veel betere voorspellers van het weer dan ons. Hoe doen ze dat zo accuraat?
Vogels hebben ingebouwde buienradar
Dat vogels ons kunnen helpen bij het voorspellen van regen en onweer is al lang gekend. In 2014 observeerden Amerikaanse onderzoekers een vreemd gedrag tijdens het trekken van de geelvleugelzanger. Zonder aanwijsbare reden, sloegen ze allemaal op de vlucht. Korte tijd later trok de lucht dicht en ontstonden er plaatselijk tornado’s. Nog geen week later keerden de zangvogels terug alsof er niets aan de hand was. Volgende de onderzoekers horen vogels de infrasone geluiden die voorafgaan aan een onweer. Maar we hoeven helemaal zo ver niet te reizen om meteorologen onder de vogels te ontdekken: ook dicht bij huis zijn ze perfect in staat om het weer te voorspellen.
De vogeltrek is bijvoorbeeld een belangrijke aankondiger van de lente (of van de winter). Een lange reis kan fataal aflopen wanneer je onderweg in slechte weersomstandigheden terechtkomt. Kraanvogels vliegen bijvoorbeeld over ons land wanneer ze vlak voor de winter hun broedgebied inruilen voor de zuiderse zon en passeren opnieuw wanneer de lente aanbreekt. Wanneer je hen ziet doortrekken, veranderen de seizoenen! Ooievaars zijn ook zo punctueel op hun voorspellingen, hoewel ze hun plannen regelmatig moeten bijsturen omwille van de opwarming van de aarde.
En ook in ons land kunnen vogels regen en onweer voelen aankomen. De roodborst en de zwaluw reageren op vocht in de lucht. Ze gaan dan lager vliegen, omdat ook hun prooien zich lager bevinden. Als je hen vlak boven het aardoppervlak ziet jagen, dan weet je dat er regen op komst is.
Vissen weten wat voor weer het wordt
Niet alleen vogels laten Frank en Sabine een poepje ruiken, ook vissen kunnen er wat van. De modderkruiper weet wanneer er storm op komst is. Hij wordt rusteloos en slaat op de vlucht wanneer hij de drukveranderingen voelt die aan onweer voorafgaan. Daarom wordt hij in het Engels ook de ‘weervis’ genoemd. Haaien duiken dan weer dieper in de zee wanneer de lucht zich vult met onweerswolken.
Maar hoe kan dat dan? Vissen (en ook amfibieën) hebben een ‘zijlijn’ die dienst doet als extra zintuig. Die lijn loopt aan weerszijden van het lichaam over de ganse lengte van de vis en detecteert trillingen en drukveranderingen in het water. Haaien en roggen zijn dan weer uitgerust met ‘ampullen van Lorenzini’ waarmee ze elektromagnetische velden kunnen waarnemen. Je mag gerust spreken van een zesde zintuig!
Amfibieën houden van regen
Vroeger werden boomkikkers wel eens gebruikt als onderdeel van een levende barometer, die bestond uit een bokaal water met een laddertje. Bleef de boomkikker in het water, dan zou het spoedig gaan regenen. Klom hij eruit, dan was er mooi weer op komst. Tegenwoordig weten we wel beter: je hoeft zo’n prachtig dier niet op te sluiten om te weten wat voor weer het wordt, hun natuurlijk gedrag verklapt dat even goed! De meeste kikkers en padden hebben een voorkeur voor vochtig weer en zullen op zo’n momenten naar hun voortplantingspoel trekken. Het slijm dat hun gevoelige huid beschermt, heeft immers nood aan een hoge vochtigheidsgraad. Bovendien zijn ze door hun koudbloedigheid extra gevoelig aan temperatuurwisselingen.
Insecten en wormen die het weer voorspellen
Vliegende insecten zijn eveneens erg betrouwbaar als het op hun weerskills aankomt. Vochtige lucht maakt hen zwaarder en dwingt hen lagere regionen op te zoeken. Eigenlijk zijn het dus de insecten die ervoor zorgen dat vogels soms lager vliegen en dat vissen boven het wateroppervlak gaan happen op zoek naar een lekker snoepje. Wanneer er storm op komst is of wanneer de lucht er droog is, zullen vliegen en muggen sneller bijten om hun dorst te lessen.
Vlak voor de regen komen regenwormen tevoorschijn uit hun ondergrondse gangen, terwijl bijen zich net verstoppen voor slecht weer. Het gedrag van die laatste werd uitgebreid beschreven door Karl von Frisch, die aantoonde dat de bestuivers hun leven aanpassen aan het weer. Regen vult bloemen met water, waardoor hun nectar niet meer toegankelijk is. Geen wonder dus dat ook het stuifmeel in de bloem blijft bij nat weer. Daarom zijn bijen veel actiever tijdens de dagen die aan slecht weer voorafgaan. Zo leggen ze reserves aan voor barre tijden.
