Mouette tridactyle
Vogels voorspellen het weer
Onze voorouders konden er wat van: ze baseerden zich op natuurfenomenen om de toekomst te voorspellen. In de tijd van de Romeinen waren er zelfs heuse vogelwichelaars of ‘auguren’ actief, die zich specialiseerden in het interpreteren van vogelgedrag. Ze genoten de nodige eer als priester en lazen de wil van de goden af uit hun waarnemingen. Tegenwoordig horen dit soort praktijken grotendeels tot het verleden omdat ze als een vorm van bijgeloof aanzien worden. Toch zijn wij ervan overtuigd dat je op z’n minst het weer kan voorspellen door vogels te bestuderen. Kraak jij de code?
Vogels die het weer voorspellen? Absoluut geen fabeltje!
Het zoeken naar aanwijzingen over het weer in dierlijk gedrag - vooral van vogels - is van alle tijden. Onze taal wemelt dan ook van de gevederde weerspreuken, denk o.a. aan: “Meeuwen aan land, storm voor de hand”, “Fluit de merel de ganse dag, dan komt er wel een regendag” en “Vliegt de zwaluw hoog, dan blijft het droog”. Zit er dan toch een grond van waarheid in het voorspellend karakter van vogels?
In sommige delen van de wereld gebruiken landbouwers deze technieken nog steeds om hun werk te plannen. Uit Indisch onderzoek is gebleken dat de lokale bevolking het plaatselijke weer vrij accuraat kan voorspellen louter door dieren en planten te observeren. Ze weten er bijvoorbeeld dat abnormaal vogelgedrag (een andere roep, lager vliegen dan gewoonlijk) het regenseizoen aankondigt. Afhankelijk waar de bayawever, een zangvogel, zijn nest bouwt, weet men of het een goede moesson wordt.
In 2014 stonden Amerikaanse onderzoekers voor een raadsel: vijf geelvleugelzangers - uitgerust met een GPS-zender - vertrokken uit Tennessee korte tijd nadat ze er waren aangekomen om te broeden. Waarom verspilden ze al die energie, vlak na hun zomertrek? Het antwoord kwam enkele dagen later, toen een tornado de ganse regio verwoestte. Volgens wetenschappers van de Universiteit van California kunnen deze zangvogels het gevaar van ver horen aankomen omdat ze geluidsfrequenties waarnemen die buiten ons bereik liggen.
Het weer leren ‘lezen’
Als anderen het weer kunnen voorspellen door naar vogels te kijken, waarom kunnen wij dat dan niet (meer)? Hier volgt een korte handleiding.
Wanneer er regen op komst is, stijgt de luchtvochtigheid op grote hoogte. Minuscule waterdruppeltjes wringen zich tussen de luchtmoleculen, die wat verder uit elkaar gaan, waardoor de luchtdruk daalt. Vogels die op dat moment hoger dan een halve kilometer vliegen, krijgen een dampig verenkleed. De luchtdrukdaling en de hoge vochtigheid brengen hen uit balans en ze krijgen het moeilijker om gezwind te vliegen. Ze komen dus wat dichter bij de grond. Omgekeerd duidt een droog hogedrukgebied op langdurig mooi weer. Vogels zien dan hun kans schoon en stijgen tot in de wolken.
Zwaluwen die tijdens een depressie laag vliegen, zijn op zoek naar insecten. Ook die diertjes zoeken lagere oorden op om zich te beschermen tegen koude en vocht. Meeuwen zoeken het vasteland op bij stormweer, terwijl andere vogels op de vlucht slaan. Kippen en nog andere soorten nemen een zandbad voordat het begint te regenen.
De meeste vogels wachten op goed weer om eten te gaan zoeken. Als ze zich toch tijdens in het onweer wagen, dan kan je er prat op gaan dat het hondenweer nog lang niet voorbij is: ze moeten zich wel in de gevarenzone begeven om niet te verhongeren.
Vinken, roodborsten en eksters hebben een ingebouwde thermometer. Let er maar eens op: ze zoeken de beschutting van huizen op wanneer er koude op komst is. Ook de kievit begint al aan zijn trek voordat er een koele periode aanbreekt. Ganzen en eenden daarentegen zullen eerder hun kop onder hun vleugels begraven om zich te beschermen tegen barre temperaturen.
Zie je geen vogels, hoe goed je ook kijkt? Spits dan je oren, want ook met hun stem verklappen vogels heel wat. Een zingende merel kondigt een periode van regen aan en de roep van een ooievaar wijst op een aankomende bui. En hoe zit het met stilte voor de storm? Die uitspraak mag je heel letterlijk nemen in de natuur!
Ook de vogeltrek leert ons vanalles over het weer. Vogels nemen geen onverantwoorde risico’s: bij onstabiel weer is het gewoonweg té gevaarlijk om een lange reis te ondernemen, want onderweg moeten ze soms lange afstanden afleggen zonder geschikte rustplekken. Bovendien moeten ze tijdens hun krachttoer voldoende te eten vinden. Als je trekvogels in het vizier hebt, gaat dat bijna altijd gepaard met mooi en helder weer.
Met deze aanwijzingen heb je alle gegevens in handen om de codetaal van onze gevleugelde vrienden te ontcijferen. Kijk je samen met ons naar boven, wanneer je je nog eens afvraagt wat voor weer het wordt?
