Bestrijding van de invasieve exoot rimpelroos
DUNIAS bant in vijf jaar tijd invasieve exoten uit onze duinen
De duinen opnieuw duin laten zijn, dat is het ambitieuze plan van een enthousiaste ploeg medewerkers van het LIFE DUNIAS project. Om onze kustduinen in hun oude glorie te herstellen, willen ze ruimte vrijmaken voor de oorspronkelijke duinvegetatie. Dat kan alleen door resoluut én voorgoed alle invasieve exoten uit het landschap te weren. Een heus titanenwerk dat in goede banen geleid wordt door Reinhardt Strubbe van het Agentschap voor Natuur en Bos. Vandaag staat de projectcoördinator ons te woord over de uitdagingen waarmee het team de komende vijf jaren geconfronteerd zal worden.
Geen half werk
“Om dit project te doen slagen, moeten we het grondig aanpakken”, steekt Reinhardt van wal. “Aan onze kust groeien heel wat struiken van exotische oorsprong én met een invasief karakter. Dat wil zeggen dat ze zichzelf ongeremd vermeerderen en zo onze inheemse planten overwoekeren. Ze vormen een regelrechte aanslag op de biodiversiteit en kunnen op termijn Europees beschermde duinhabitats volledig van de kaart vegen. Omwille van hun invasiviteit kan je deze probleemplanten niet lokaal aanpakken. Sla je één duingebied over, dan verspreiden de woekerplanten zich binnen de kortste keren opnieuw over de ganse kustlengte.”
Toch zijn de medewerkers van het DUNIAS-project vastberaden om hun plan te doen slagen. “Al die topnatuur in onze duinen mag gewoonweg niet verloren gaan. Dat zeggen wij niet alleen, ook wetenschappelijk onderzoek en het Europese beleid wijst op het belang van gezonde duinen. Wij zijn dus gelukkig niet de enigen die de ernst van de situatie inzien. Op het terrein kunnen we rekenen op de medewerking van verschillende partners om onze impact zo groot mogelijk te maken.Natuurpunt, Natuurinvest en Compagnie Het Zoute zijn geassocieerde partners die zelf de handen uit de mouwen steken. Daarnaast krijgen we financiële steun van een heleboel lokale stakeholders die ons project genegen zijn, om ook op hun eigendommen de nodige werken uit te voeren. Bovendien zijn we van plan om zo’n 30 hectare duinen in privébezit aan te kopen om ook op die terreinen exoten te kunnen bestrijden. Op die manier kunnen we tegen eind 2026 op 4000 hectare kustduin weer ruimte maken voor het herstellen en ontplooien van de inheemse natuur. Ongezien, maar broodnodig!”
Inheemse topsoorten zoals het duinviooltje, de rugstreeppad en het geel zonneroosje dreigen te verdwijnen onder druk van invasieve exoten
Waar komen al die exoten vandaan?
Bij het grote publiek heerst vaak het idee dat schadelijke exoten hier oprukken als gevolg van de klimaatverandering, maar het eigenlijke schoentje knelt elders. En daarvoor moeten we vooral ons eigen gedrag onder de loep nemen, weet Reinhardt: “De meeste exoten komen in het wild terecht door menselijk toedoen. Het zijn populaire tuinplanten omdat ze vaak zo’n mooie bloemen dragen, maar in onze natuur horen ze niet thuis. Natuurlijk profiteren ze van het warme microklimaat dat in onze zanderige duinen heerst en schuiven sommige planten door de klimaatwijziging steeds noordelijker op, maar het is niet zo dat alle invasieve exoten vanuit het zuiden naar hier zijn opgeschoven. Ze ontsnappen voornamelijk uit tuinen en parken via ondergrondse wortelnetwerken en zaden, omdat mensen hun snoeiafval in de natuur dumpen of via vogels die hun bessen opeten en de zaden elders weer uitscheiden. Omdat ze hier geen natuurlijke concurrentie hebben, krijgen ze vrij spel om zich ongelimiteerd te vermenigvuldigen.”
“Om het project op lange termijn te doen slagen, moeten we dan ook naar het grotere plaatje kijken”, gaat Reinhardt verder. “Als onderdeel van DUNIAS maken we dan ook de nodige middelen vrij om aan preventie en sensibilisatie te doen. We sporen tuincentra en tuinaannemers aan om geen exoten meer te verkopen. Samen met hen maken we een charter op: zo slaan we de handen in elkaar om onze inheemse topnatuur te herstellen. Op onze website kan je binnenkort het charter en de ondertekenaars terugvinden, een aanrader om te raadplegen vooraleer je nieuwe planten gaat inkopen. We gaan ook aan tafel zitten met de verschillende kustgemeenten en vragen hen om niet langer exoten aan te planten én om bestaande aanplantingen te vervangen door inheems plantgoed. Op die manier pakken we de verspreiding van exoten reeds bij de bron aan, want alleen zo kunnen we de toekomst van onze duingebieden vrijwaren.”
Overwoekering door rimpelroos
Deze invasieve exoten teisteren onze duinen
De lijst met invasieve exoten die het DUNIAS-project aanpakt, is te lang om in dit artikel op te nemen. Een greep uit de te verwijderen soorten:
- Rimpelroos: populaire, bloemrijke struik die vaak in bermen, op ronde punten en kanaaloevers wordt aangeplant.
- Mahonie (foto rechts): wintergroene struik met stekelige bladeren en bessen waar vogels gek op zijn.
- Amerikaanse vogelkers: lage boom (of struik) die trossen met zwarte kersen draagt.
- Boksdoorn: doornige plant met mooie bloemen en bessen, die makkelijk groeit op arme zandgronden.
- Hemelboom: middelgrote boom met lange, geveerde bladeren. De gevleugelde zaden worden meegevoerd door de wind.
- Struikaster: Grote struik met kenmerkende bladeren, waarvan de zaden hun kiemkracht enorm lang behouden.
Sommige soorten (maar helaas nog niet allemaal) staan op de ‘zwarte lijst’. Dat wil zeggen dat er een Europees verkoopsverbod is uitgevaardigd om nieuwe introducties tegen te gaan.
Exoten richten ook economische schade aan
Het lijkt onbegonnen werk, maar de ambitie van Reinhardt en zijn collega’s is groot: “We zetten dan ook grof geschut in om ons doel te bereiken. Om deze hardnekkige planten voorgoed kwijt te geraken, moeten ze in hun geheel verwijderd worden. Dat betekent dat we ze met een kraan tot op een meter diepte uitgraven, al het omringende zand zorgvuldig zeven en de kwalijke plantendelen afvoeren. Ondertussen doen we er alles aan om inwoners, toeristen en andere kijklustigen zo goed mogelijk te informeren over onze werkzaamheden. We hopen dat iedereen samen de kaart van natuurherstel aan de kust trekt. Door twee keer na te denken over de planten in je tuin, kan je rechtstreeks bijdragen aan natuurherstel in de duinen.”
Daarbij wordt niet alleen de ecologische, maar ook de economische kaart getrokken, licht Reinhardt toe. “Ons werk komt met een gigantisch kostenplaatje. We trekken maar liefst zeven miljoen euro uit om alles tot een goed einde te brengen. Ik ben ervan overtuigd dat de gemeenschap dat dubbel en dik terugverdient. Op ecologisch vlak is de waarde van ons werk nauwelijks uit te drukken, want dan hebben we het vooral over de onbetaalbare ecosysteemdiensten die de natuur ons teruggeeft zoals het vasthouden van water en het aanleveren van bestuivers. Maar op economisch vlak kunnen we wél een waarde plakken op ons werk. Omdat de invasieve exoten zo snel groeien, richten ze bijvoorbeeld schade aan aan het wegdek, wat een veelvoud aan kosten kan veroorzaken dan wat we er nu in steken. Bovendien veranderen exoten de duinstabiliteit, wat de gevolgen van de verwachte zeespiegelstijging nog kan vergroten. Wanneer je alles bij elkaar telt, is dit op lange termijn een supervoordelig project voor mens én natuur.”
Dankzij het LIFE DUNIAS-project zien we binnenkort weer meer van dit type topnatuur in onze duinen verschijnen. Op de foto: vleeskleurige orchissen in een duinvallei.
Natuurliefhebbers gezocht voor Bioblitz op zaterdag 21 mei
Wie zelf een steentje wil bijdragen aan dit waardevolle project, kan op de Europese Natura 2000-dag terecht in het Westhoekreservaat voor een heuse ‘BioBlitz’. De bedoeling is om op korte tijd zoveel mogelijk invasieve soorten in kaart te brengen. In groep doorkruis je het ganse gebied, terwijl je onderweg exotische planten registreert via een app. Enige voorkennis is vereist, maar ter plaatse wordt je know-how nog even opgefrist.
Schrijf je hier in
