Is een ooievaar zo sterk dat hij een baby kan dragen?
We kennen allemaal het populaire beeld van een ooievaar die door de lucht vliegt met een baby bungelend aan z’n snavel. Zou deze imposante vogel écht tot zo’n prestatie in staat zijn? M.a.w. kan een ooievaar 3,5 kg met zich meezeulen? Dat zoekt Onze Natuur voor jou uit!
Wie nog nooit gehoord heeft van de legende volgens dewelke ooievaars baby’s bij hun toekomstige ouders afleveren, moet er dringend de populaire cultuur op na slaan. Je ziet het beeld o.a. in films, op geboortekaartjes, op boekcovers … Misschien hebben je ouders je zelfs ooit wijsgemaakt dat je broertje of zusje via een grote witte vogel bij jullie terechtkwam! Natuurlijk komen we allemaal ooit op een punt dat we het geloof in dergelijke magische gebeurtenissen verliezen. Maar waar komt deze alomtegenwoordige mythe vandaan? Even graven in de geschiedenisboeken leert ons dat de legende voor het eerst opdook in de Elzas, vermoedelijk rond 1850. Als een lopend vuurtje verspreidde het verhaal zich doorheen gans Frankrijk, om later Europa en uiteindelijk de rest van de wereld te veroveren.
De oorsprong van de legende van de ooievaar
Volgens de overlevering zouden vrouwen met een kinderwens hun verlangen uitspreken boven een ‘Kinderbrunnen’, letterlijk vertaald een ‘kinderwensput’. In die put zou een kabouter met witte baard leven, die de wens inwilligde door in een ondergronds meer - onder de kathedraal van Straatsburg - te vissen naar een kinderzieltje. Eenmaal de baby gevangen was, legde hij die op de rand van de put, vanwaar een witte ooievaar de levering tot bij de toekomstige ouders voor zijn rekening nam. De ooievaarsmythe werd pas echt populair toen Hans Christian Andersen er zijn sprookjesachtige inkt over liet vloeien.
De symboliek van de ooievaar gaat echter nog veel verder terug in de tijd. De Grieken en de Romeinen associeerden de vogel met Hera of Juno, de godin van het huwelijk en het moederschap. De ooievaar was ook de boodschapper van de Germaanse godin Hulda, die met haar adem pasgeboren baby’s een ziel inblies. In de Slavische cultuur begeleidde de ooievaar de ziel van pas overleden mensen naar Iriy, het ‘paradijs’. Ook de oude Egyptenaren associeerden een Afrikaanse neef van de ooievaar met de ziel, de Bâ. Geen wonder dat volksverhalen deze vogel gebombardeerd hebben tot een bijzondere entiteit die baby’s leven inblaast!
Maar hoe sterk is de ooievaar nu echt?
Laten we na dit cultureel intermezzo even terugkeren naar de kern van de vraag: heeft de witte ooievaar de kracht om met een baby door de lucht te vliegen? Met zijn spanwijdte van 150 tot 200 cm weegt de ooievaar een goeie 4,5 kg. Dat betekent dat hij bijna twee keer zijn eigen gewicht moet dragen om samen met een baby op te kunnen stijgen. Met zijn lange, brede vleugels maakt hij gebruik van thermiek tijdens het vliegen - een energiebesparende keuze waarvoor hij tijdens de trek graag een omweg maakt. Elke vorm van ballast is gedurende zo’n reis dan ook volledig uitgesloten: wanneer je verre reizen maakt, moet je zo zuinig mogelijk omspringen met je reserves.
Ook wanneer we specifiek naar de vleugelbelasting van de ooievaar kijken, wordt de mythe in diskrediet gebracht. De vleugelbelasting van een vogel is de verhouding van zijn massa t.o.v. het draagvlak van zijn vleugels. Dat wil zeggen: de massa die een vleugel moet dragen per oppervlakte-eenheid. Bij een ooievaar is die vleugelbelasting 6,3 kg/m2 … Moet hij opstijgen met het dubbele gewicht, komt hij gegarandeerd in de problemen - om nog maar te zwijgen over het onevenwicht dat veroorzaakt door de hefboomwerking van een zware baby die aan het puntje van zijn snavel hangt!
Nu we het toch over ooievaars en baby’s hebben: er bestaat een ‘wetenschappelijke publicatie’ die bevestigt dat er meer kinderen geboren worden wanneer ooievaars in de buurt nestelen. Toeval? Wellicht. Het was dan ook geen serieus onderzoek naar vruchtbaarheidssymbolen, maar eerder een aanklacht richting de onderzoekswereld waar nog regelmatig populaire (maar onbewezen) overtuigingen gestaafd worden middels discutabel wetenschappelijk onderzoek gebaseerd op toevallige associaties en slechte referenties. Het resultaat: een humoristische paper over de geliefde ooievaar die ons allen tot nadenken stemt!
