Natuur betaalt de prijs voor ons vuurwerk
We zijn er allemaal op gebrand om deze speciale eindejaarsperiode extra gezellig te maken met kerstversiering, kaarsjes, ... maar zonder vuurwerk. Duizenden vallende sterren die met een luide knal de hemel verlichten bij de overgang van oud naar nieuw mogen niet meer sinds 1 januari 2020. Dat is niet alleen een goede zaak om brandwonden te voorkomen maar ook om de druk op onze natuur te verlichten. We vergeten namelijk nog te vaak dat die knallende lichtshow ook heel wat schade aanricht aan onze fauna en flora.
Laat jij het graag knallen op oudjaar? Elk jaar komt er zo 3.000.000 kilo vuurwerkafval in ons milieu terecht. Knal- en siervuurwerk afvuren is niet zonder gevolgen. Het hele mechanisme dat de pijl in de lucht schiet en vervolgens laat exploderen is het gevolg van chemische reacties. Het hoofdbestanddeel van knalvuurwerk is zwart buskruit. Daarnaast ontstaan er ook gassen en (ultra)fijn stof zoals koolmonoxide, kooldioxide, stikstof- en zwaveldioxide. Deze verontreinigende stoffen komen bij het aansteken en exploderen van een vuurwerkpijl vrij in de lucht. Siervuurwerk bevat ook nog metaalverbindingen (kaliumsulfaat en kaliumcarbonaat) en zware metalen die zorgen voor kleur- en geluidseffecten. Het gaat o.a. om koper (blauw), barium (groen) en strontium (paars). Ze veroorzaken het gekleurde licht waar we zo graag naar kijken, maar ze spuwen tegelijkertijd ook een enorme hoeveelheid fijn stofdeeltjes onze lucht in.
Een explosie van fijne deeltjes
Verblind door de schoonheid van zo’n schitterend lichtspektakel zien we niet dat er miljoenen fijne deeltjes vrijkomen in de atmosfeer. De luchtvervuiling is op 1 januari en de dagen erna opmerkelijk hoger en zijn zelfs vergelijkbaar met de hoge concentraties die veroorzaakt worden door het wegverkeer. Smogalarm! Duitse onderzoekers schatten dat er op oudejaarsavond 5.000 ton deeltjes worden uitgestoten. Ook in België en Nederland worden elk jaar een hoge piek van fijn stofdeeltjes gemeten bij de overgang van oud naar nieuw. De giftige wolken of smog blijven daarna vaak nog een tot meerdere weken hangen. En wij maar denken dat we het jaar goed inzetten...
Naast de gevolgen voor onze eigen gezondheid - o.a. ademhalings- en hartproblemen - heeft een hoge concentratie fijn stof ook schadelijke effecten op onze fauna en flora. Van alle giftige stoffen die in de lucht hangen, valt 90% in de directe omgeving op de grond. 68% daarvan spoelt via de riolering naar een waterzuiveringsinstallatie of… valt rechtstreeks in het bodemwater. De overige 22% blijft op de grond liggen. Een verontreinigde bodem en vervuild water kunnen de lokale biodiversiteit helemaal uit balans brengen. Ze tasten vissen, insecten en vogels aan. Rivier en meren in de buurt van vuurwerklocaties krijgen het logischerwijze het hardst te verduren, dat is te merken aan de waterkwaliteit.
Stijgende CO2
Het zwarte poeder dat vrijkomt wanneer we vuurwerk afsteken, geeft ook een aanzienlijke hoeveelheid CO2 vrij. Uit studies blijkt dat er gemiddeld 480 gram CO2 per kilogram zwart buskruit vrijkomt. Om dit even in perspectief te zetten: aan de andere kant van de Atlantische Oceaan heeft de Amerikaanse site TreeHugger berekend dat al het afgevuurde vuurwerk op oudejaarsavond in de Verenigde Staten samen goed is voor een uitstoot van 60.000 ton CO2. Dat is evenveel als 12.000 auto’s per jaar!
Dan hebben we het nog niet over de meest zichtbare vervuiling van vuurwerk gehad: het restafval. De afgeschoten pijlen en de resten van de verpakking gemaakt uit karton, papier, plastic en metaal blijven vaak achter op de grond of in het water. Sommige steden schakelen duikers in om het afval op te halen onder water, maar dat is helaas niet overal het geval.
De nacht waarop dieren geen oog toe doen
Naast een vervuilde leefomgeving hebben dieren op oudejaarsavond ook veel last van de geluidsoverlast die vuurwerk met zich meebrengt. Explosies, oorverdovende geluiden, afgevuurde pijlen die plots ergens neerstorten,... Ze veroorzaken chaos en soms zelfs verwondingen bij wilde dieren. Elk jaar vinden boswachters en natuurliefhebbers duizenden vogels terug die ofwel getroffen zijn door een vuurpijl of in paniek hun nest hebben verlaten met alle gevolgen van dien. Op weerradars is zelfs te zien hoe vogels massaal opgeschrikt worden door het vuurwerk ‘s nachts. Ook andere wilde dieren en huisdieren krijgen de schrik flink te pakken bij zo’n hels lawaai. Ze proberen te vluchten of bezwijken onder de stress. Zo brengt vuurwerk het voortbestaan van zowel volwassen als pasgeboren dieren in gevaar.
Vonken en vuur in 2021?
In Vlaanderen en Brussel geldt er een algemeen vuurwerkverbod voor particulieren sinds 1 januari 2020. In Wallonië zit het anders: daar houdt elke gemeente er zijn eigen vuurwerkregels op na. Toch zal je ook dit jaar kunnen genieten van een spetterend vuurwerk. Als alternatief organiseren veel Vlaamse steden een professionele vuurwerkshow met muziek voor hun inwoners. Wil je toch liever zelf vuurwerk de lucht in schieten? Dan moet je naar het zuiden van ons land. De variëteit aan wetgevingen en regels maakt het des te belangrijker om mensen te sensibiliseren en juist te informeren over de risico’s én de schadelijke effecten van vuurwerk.
Ook op vlak van milieu en dierenwelzijn boeken we vooruitgang. Zo komen producenten met nieuwe soorten vuurwerk op de markt: vuurwerk met een lagere geluidsintensiteit of gemaakt van milieuvriendelijke materialen.
Als je dan toch écht niet zonder een spectaculaire lichtshow kan op oudejaarsavond, hebben wij nog een milieu- en diervriendelijke suggestie voor je. Alles wat je nodig hebt, is een wit doek, een beamer en deze betoverende vonken. Geniet ervan!
