Negatieve zwangerschapstest en toch in verwachting?
In onze natuur is dat helemaal niet zo gek: heel wat zoogdieren paren in de zomer of het najaar, terwijl er pas enkele maanden later een embryo begint te groeien in hun baarmoeder. Hoe ze dat klaarspelen en waarom, spitten we in dit artikel tot op de bodem voor je uit!
Reeën en kiemrust
Reeds midden in de zomer beginnen reeën elkaar het hof te maken, maar hun kalveren komen pas een jaar later in mei ter wereld. Toch duurt de reeëndracht slechts 5,5 maand - of toch: dat is de tijd die het embryo nodig heeft om tot een levensvatbaar jong uit te groeien. Even rekenen leert ons dat volgens de normale gang van zaken het kalf midden in de winter geboren wordt, maar daar hebben reeën gelukkig iets op gevonden. Het is al moeilijk genoeg om zelf genoeg eten te vinden in het koudste seizoen, laat staan dat je nog twee of drie nakomelingen moet zogen.
Na de bevruchting deelt de bevruchte eicel enkele keren om dan op de pauzeknop te drukken. De rest van de zomer en het grootste deel van de herfst gebeurt er nagenoeg niets met het hoopje cellen, het verkeert in ‘diapauze’ of ‘kiemrust’. Pas halfweg december drukt het vrouwtje terug op play, nestelt het embryo zich in de baarmoederwand en gaat de ontwikkeling verder, zodat de kalfjes in mei geboren worden. Perfect, want op dat moment is er veel voedsel beschikbaar!
Bronstige ree verbruikt veel energie
Maar waarom moet dat zo ingewikkeld? Waarom beginnen reeën niet enkele maanden later aan hun voortsplantingsspel, zoals andere hertachtigen? Zoals zo vaak in de natuur, heeft dat maar met één ding te maken: energiebesparing. De bronst is een energieverslindende bezigheid en alleen in de zomer vinden reeën voldoende voedsel om de verliezen weer aan te vullen. Dat komt omdat hun verteringsstelsel anders in elkaar zit dan dat van andere herten: ze kunnen geen cellulose verteren (lastig voor een planteneter!) en moeten zich specialiseren in eiwitrijke twijgjes en blaadjes. Die zijn er ‘s zomers in overvloed, maar in de herfst verdwijnt hun lichaamsvet als sneeuw voor de zon. Gelukkig is hun nageslacht op dat moment al verzekerd.
Ook marterachtigen kennen het kiemrust-trucje
Reeën zijn de uitzondering op de regel bij de hertachtigen, maar bij marterachtigen zoals de das, de boommarter en de hermelijn is een verlengde draagtijd ‘business as usual’. En zij gaan er nog flink wat verder in met een uitstel tot 8 of zelfs 9 maanden vooraleer het embryo aan zijn groeispurt begint!
Hoe lang die diapauze precies duurt, hangt af van soort tot soort. De steenmarter paart, net zoals het ree, in de zomer. De geboorte is voorzien in maart of april en de ontwikkeling wordt 8-9 maanden onderbroken. De das is een geval apart: die is het ganse jaar door bereid tot paren. Pas in december of januari begint de vrucht te groeien, onder invloed van hormonen die vrijkomen wanneer in de winter vetreserves aangeboord worden. In april worden de dassenjongen geboren.
Boommarter
Vleermuis bewaart sperma en stelt bevruchting uit
Op het einde van de zomer vliegen er verliefde vleermuizen door de lucht. Ook zij kiezen ervoor elkaar het hof te maken wanneer ze zich opperbest voelen - na een zomer lang insecten vreten. Alleen dan heeft hun lichaam voldoende energie op overschot om sperma aan te maken.
Hun jongen komen dan weer idealiter ter wereld aan het begin van het nieuwe insectenseizoen. Dus bewaren de vrouwtjes het ontvangen sperma in hun lichaam, een ganse winterslaap lang. De bevruchting gebeurt na de winter, wanneer de vrouwtjes weer wakker worden. Dan zijn ze tot de helft van hun lichaamsgewicht verloren en dat zou nog veel meer zijn als ze ondertussen ook een groeiend embryo moesten voeden. Vleermuisvrouwtjes krijgen meestal maar één jong per draagtijd, wat erg weinig is voor zo’n klein dier. Gelukkig worden ze veel ouder dan het gemiddelde kleine zoogdier, waardoor ze toch hun voortbestaan kunnen verzekeren.
