Ontdek het korhoen, het symbool van de Hoge Venen
Misschien heb je als natuurliefhebber al eens de kans gehad om een korhoen in levenden lijven te zien. Deze charismatische vogel is niet erg bekend bij het grote publiek en toch vormt hij het symbool van de Hoge Venen. Vroeger was dit dier de meester van de Belgische heidevelden en venen tot hij bijna verdween door de mens. Deze vogel is doorheen de jaren slachtoffer geworden van de ecologische veranderingen in ons land. In dit artikel laten we je kennis maken met het korhoen en leggen we uit welke maatregelen genomen worden om het voortbestaan van dit dier te redden.
Tijdens een ochtendwandeling in de koelte van de schemering op de natuurlijke site van de Hoge Venen, uitgerust met goede schoenen en een goede dosis geduld, kan je van op een afstand getuige zijn van een grappige show. Alleen met een verrekijker zal je de zwarte vogels bezig kunnen zien in hun volle glorie. Hun veren zijn bedekt met een prachtige blauwe schijn en een witte vlek op de vleugel. Het korhoen of de Lyrurus Tetrix heeft een witte staart die de vorm heeft van een lier, wat terugkomt in zijn Latijnse benaming. Deze vogel meet zo’n 60 centimeter. Buiten de blauwe glans op zijn veren, de witte stip op zijn vleugels en de witte staart, kan je het korhoen ook herkennen aan zijn korte,bevederde poten en de rode lel boven zijn ogen.
De vrouwtjes zijn iets minder opvallend en worden vaak verward met een fazant, kip of patrijs. Ze zijn kleiner en de kleur van hun veren varieert tussen lichtbruin en rood. De kleuren van het vrouwtje zijn bijna hetzelfde als dat van haar nest en zorgt er dus voor dat het goed gecamoufleerd is tegen roofdieren. Het korhoen is een sociaal dier dat heel het jaar door in kleine groepjes leeft. Mannetjes en vrouwtjes leven vaak gescheiden tot de komst van de lente hen terug samenbrengt om te paren.
Vrouwelijke korhoen
De arena is klaar, tijd voor de show!
De spanning is voelbaar op de heide. De mannetjes bereiden zich voor op een belangrijk moment door uitwaaierende staarten, hangende vleugels en gezwollen lellen. De arena is een grote vlakte waarop ze zichtbaar zijn voor de vrouwtjes. Elk mannetje is beperkt tot zijn eigen ruimte, klaar om zichzelf te verdedigen. Uiteindelijk begint de show en horen we de eerste geluiden al van kilometers ver. Het is een ongewoon schouwspel om te zien: het mannetje probeert de andere te intimideren en springt op hem af. Ze verdedigen zich zodat ze niet beroofd worden van hun stuk grondgebied. Uiteindelijk komt het vrouwtje in beeld en haar voorkeur zal uitgaan naar het mannetje dat zijn stuk grond het best kan verdedigen. Na de keuze van het geschikte mannetje gaat het paren meteen van start. De bevruchting duurt maar enkele seconden en wanneer deze lukt, zal het vrouwtje haar nest voorbereiden in een rustige hoek van de heide waar ze uiteindelijk haar jong zal opvoeden.
Twee mannetjes die strijden voor het vrouwtje en hun territorium
Back-up plan gestart
Het korhoen is al meer dan 10.000 jaar een vaste bewoner in ons land. In de Hoge Venen had de vogel een ware oase aan rust waar hij in grote aantallen leefde. Schommelingen in de populatie van de korhoenen zijn onder andere te danken aan voedseltekorten en extreme weersomstandigheden. Deze veranderingen waren pas echt voelbaar voor het korhoen vanaf 1990, wat de soort bijna fataal werd. Slechte weersomstandigheden, meer vossen, wilde zwijnen, kraaien, overbegrazing door herten en menselijke invloeden hebben bijgedragen aan de uitputting van de soort. In 2010 waren er zelfs minder dan 10 mannetjes over. Het jaar daarna kwam de populatie er weer even bovenop met 20 mannetjes in totaal maar door een brand bleven er uiteindelijk maar 2 mannetjes en 2 vrouwtjes over.
Hoewel onze acties uit het verleden een ernstige impact hebben gehad op het dierenwelzijn, bewijst dit verhaal dat het nooit te laat is om een verschil te maken. Met de terugkeer van dit zeer symbolische dier naar ons land, herwint de natuur zijn charme en het ecosysteem zijn stabiliteit. Gelukkig besloten teams van de Universiteit van Luik en IRNSB, in samenwerking met Duitse en Nederlandse specialisten, om te reageren en de soort een nieuw leven te geven. Vergezeld door WWF en DNF, vlogen deze teams in april 2017 naar Zweden, waar de soort nog in grote aantallen leeft. Er werden 5 mannetjes en 5 vrouwtjes gevangen om terug te brengen naar België. Sinds hun terugkeer, zijn de vogels geringd en soms uitgerust met een zender om hun evolutie te volgen. De eerste resultaten overtroffen bijna alle verwachtingen door de ontdekking van een korhoen die zich kort na aankomst nestelde. In 2018 en 2019 werd het succesvolle initiatief vernieuwd voor nog twee expedities. Zo brachten ze de laatste keer 25 korhoenders met grote zorg terug naar onze regio's.
Let op: revaliderende dieren
Deze actie heeft het Belgische korhoen ongetwijfeld van uitsterven gered waardoor de populatiecurve terug is kunnen stijgen. Deskundigen dringen er wel nog steeds op aan dat er jaarlijks een stijging van de curve moet zijn om de soort te behouden. Momenteel is het voortbestaan van het korhoen nog niet helemaal verzekerd dus voorzichtigheid blijft belangrijk. Er zijn verschillende beschermende maatregelen genomen, zoals herstel en aanpassing van de habitat. Dit moet ervoor zorgen dat deze vogels het welzijn en de rust krijgen die ze nodig hebben om er terug bovenop te geraken. Deskundigen reken daarom vooral op de welwillendheid van de bevolking. Er zijn tijdschema's en beperkingen op de toegang tot gevoelige locaties ingevoerd om de veiligheidsperimeter van deze vogels te behouden. Het is daarom onze plicht om deze besluiten te respecteren om het herstel van deze soort niet te verstoren.
