‘Onze Natuur’ gaat ondergronds
In de tweede aflevering van ‘Onze Natuur’ ontdekte je hoe levendig de natuur onder onze voeten is. Waar water heel stuwend en beweeglijk is, zorgt aarde voor houvast. In een wekelijks interview vertellen regisseurs Pablo Eekman en Jozef Devillé ons meer over de voorbije aflevering, deze week met de titel ‘Aarde’.
Aarde onder water
“Bijna driekwart van onze aarde is bedekt met water” steekt Pablo van wal. “Meestal interpreteren we het woord ‘aarde’ in die stelling als onze levende planeet, maar we vergeten soms dat onder al dat water ook een dikke laag ‘aarde’ of grond zit. Boordevol met het diverse leven dat daarbij hoort. Daarom hebben we ervoor gekozen om als eerste scène onderwaterbeelden te tonen.”
Ook voor Jozef was die onverwachte keuze eigenlijk heel vanzelfsprekend: “We tonen schelpdieren, garnalen, een zeeduizendpoot en een platvis. Allemaal dieren die in en op het zand leven. Evengoed als de bodemdieren in onze tuinen en natuur, staan zij continu in contact met hun eigen soort aarde. Het is omdat wij niet in de zee leven, dat we dat gegeven misschien anders ervaren, maar vanuit het perspectief van die dieren is er geen verschil. Net zoals landdieren gebruiken ze de grond onder hun poten en vinnen om in weg te kruipen, zich te verstoppen, om eten te zoeken en hun nest te bouwen.”
Aarden met de natuur
De connectie van bodemdieren met het element aarde – of ze nu aan land of onder water leven – is heel rechtdoorzee. “Maar ook voor onszelf is die verbinding heel betekenisvol”, filosofeert Jozef. “We hebben dat vaak tegen elkaar gezegd wanneer we merkten dat we onszelf verloren in kopzorgen, to-do-lijsten en onnodige discussies. Net op het moment dat we verzuchten ‘waar zijn we eigenlijk mee bezig’, adviseren we elkaar steevast om even te ‘aarden’. Dat klinkt zweverig, sommige mensen doen ervoor aan yoga, maar voor mij helpt het om letterlijk even terug contact te maken met materie. Dan ga ik even bij mijn planten zitten om wat onkruid weg te nemen of in de aarde te woelen. Het is een vorm van meditatie, het draait een knop om in mijn hoofd waardoor ik op den duur niet meer nadenk.”
“Eigenlijk maak je door dat ‘aarden’ niet alleen contact met de dode materie waar we onze ondergrond vaak voor aanzien, maar juist met het leven”, gaat Pablo verder. “Wanneer je met je blote voeten over het gazon wandelt, voelt dat helemaal anders dan met je levenloze schoenen door de tuin lopen. Jouw lichaam connecteert met het leven onder je voeten, de grassen die er groeien, de microscopisch kleine aaltjes die in de bodem leven, de mieren die eroverheen lopen …”
“Dat is echt iets waar we te weinig bij stilstaan”, vindt Jozef. “Er zit zo gigantisch veel leven in de ondergrond. Zelfs ons voedsel halen we rechtstreeks uit de aarde. Veel mensen hebben geen tuin en halen hun eten in de supermarkt, maar in oorsprong begint het altijd bij voedingsstoffen uit de aarde die bijvoorbeeld worden vastgelegd in eetbare knollen, of die via plantenwortels worden opgenomen om bovengronds verder te groeien.”
Hulde aan het everzwijn
Wie dat wel ten volle beseft, is het everzwijn in de aflevering ‘Aarde’. Pablo: “Wilde zwijnen zijn het gewoon om met hun neus in de aarde te wroeten. Op zoek naar voedsel woelen ze de bodem om. Dat gedrag bestempelen we veel te snel als vernieling en destructie, maar vanuit biodiversiteitsstandpunt zijn hun natuurwerken net heel waardevol. Zonder dat het dier zich ervan bewust is, houdt het een variatie aan planten in stand. Planten die dominant zijn in het landschap worden door hun acties uitgedund, waardoor zwakkere planten die anders onderdrukt raken toch een kans krijgen om te overleven.”
Nu het woord ‘biodiversiteit’ eindelijk gevallen is, heeft Jozef nog een belangrijke aanvulling: “Wat weinig mensen weten – wij wisten het ook niet voor we onze tanden in deze docu zetten – is dat de grootste biodiversiteitscrisis zich afspeelt in de bovenste 50 cm van onze aarde. Door grootschalige landbouwpraktijken met een monocultuur als ideaalbeeld, werd een groot deel van het bodemleven gewoonweg kapot gespoten. En dat terwijl diezelfde aarde zo ontzettend belangrijk is als basis van ons bestaan. Dat wordt heel duidelijk in de scène met de overleden roodborst. Doodgravers vormen dat lichaam om tot voedingsstoffen en mineralen die terug in de aarde opgenomen worden. Tijden geleden noteerde men reeds in de bijbel: ‘Uit de aarde komt het leven en naar de aarde zal het terugkeren’. Toen was er helemaal nog geen wetenschappelijke basis voor het belang van microscopische organismen in de ondergrond, maar toch voelde men instinctief aan welke rol aarde speelt voor alle leven.”
“Op aarde kan je bouwen”, besluit Pablo. “Waar water heel stuwend is en altijd in beweging, zorgt aarde voor vastheid in ons bestaan. Met vaste grond onder onze voeten, ontstaan er nieuwe mogelijkheden en uitdagingen. Mochten we nog steeds onder water leven en de overstap naar landdieren niet gemaakt hebben, dan zou ons leven er heel anders uitzien. Aarde zorgt voor vastheid.”
Aflevering gemist?
Heb je ‘Aflevering 2: Water’ van de documentairereeks ‘Onze Natuur’ gemist? Je kan ze herbekijken op VRT MAX, het online streamingplatform van de VRT.
Herbekijk 'Onze Natuur'
