Otter houdt niet van bruggen
Vlaanderen is een dichtbevolkte lap grond met een hoge graad van verstedelijking, en toch is de otter hier aan een opmars bezig. Dat deze iconische soort zijn weg vindt naar onze natuur, is een dankbare beloning voor alle inspanningen die de afgelopen jaren gedaan werden om zijn waterrijke leefgebied te verbeteren. Maar om het de otter hier écht naar zijn zin te maken, is er nog heel wat werk aan de winkel.
Ottervriendelijke bruggen bouwen
Eén van de aandachtspunten is bijvoorbeeld de eigenaardige gewoonte van otters om niet onder bruggen door te zwemmen. Volgens Céline De Caluwé van WWF-België zit die heilige schrik in hun DNA: “Een otter die tijdens het zwemmen een brug tegenkomt, klimt uit het water om met vaste grond onder de voeten naar de overkant te gaan. Een gevaarlijke onderneming, want meestal loopt er een weg over zulke bruggen. In Nederland, waar otters ondertussen al veel meer ingeburgerd zijn, is het zelfs doodsoorzaak nummer 1: jaarlijks sterft een kwart van de otterpopulatie bovenop een brug.”
“Gelukkig durven otters al lopend wel onder een brug door gaan. Je kan bruggen dus ottervriendelijk maken door droge looprichels aan te leggen of de oever te laten doorlopen onder het bouwwerk. Maar otters zijn gewoontedieren, ze moeten die oversteekplaatsen ook nog kunnen vinden. Daarom worden er naast aangepaste bruggen wildrasters geplaatst, die voorkomen dat de otter in de verleiding komt om zijn oude route te gebruiken. Acties in het buitenland bewijzen dat zulke ingrepen werken. Meer nog: ook andere dieren zoals steenmarters, boommarters, eekhoorns en egels gebruiken de veilige oversteekplaatsen en lopen zo minder gevaar in het verkeer.”
Otterrichels en wildrasters voorkomen dat de otter de weg oversteekt
Inzet voor paraplusoort otter loont
Er zijn nog meer dieren die profiteren van de inspanningen die voor de otter gedaan worden, vertelt Céline: “De otter is een toppredator die hoge eisen stelt aan zijn grote leefgebied. Dat hij hier teruggekeerd is, heeft twee grote redenen. Ten eerste rukt hij op vanuit onze buurlanden, waar de populaties uitbreiden en dus uitzwermen. Zowel uit Nederland, Frankrijk als Duitsland komen hier otters terecht, België ligt als het ware op een kruispunt dat die populaties met elkaar verbindt. Dat brengt natuurlijk ook een enorme verantwoordelijkheid met zich mee, we moeten ervoor zorgen dat de soort zich ook hier thuis voelt.”
Dat brengt Céline bij de tweede reden van zijn terugkeer: “Opdat de otter zou kunnen aarden in onze natuur, zijn er de voorbije jaren grote inspanningen geleverd om waterrijke gebieden op te waarderen. De otter is een indicatorsoort voor schoon water en heeft dus nood aan helder water van goede kwaliteit. Schoon water trekt nog veel meer leven aan, zoals vissen, amfibieën en watervogels. Dat maakt van de otter een ‘paraplusoort’: maatregelen die genomen worden om zijn habitat te beschermen, zijn ook voordelig voor een heleboel andere soorten. Met de toename aan vis is de cirkel weer rond, want zonder vis geen otter.”
En dan nu: voortplanten?
Ondertussen leven er bijna 20 otters in Vlaanderen, maar van een echte succesvolle terugkeer kan je alleen spreken wanneer dieren zich ook beginnen voortplanten. In Kruibeke zijn al signalen waargenomen die op voortplanting kunnen wijzen, maar sowieso is er nog werk aan de winkel voor natuurbeheerders. Céline: “Opdat de otter zich hier écht als een vis in het water voelt, moeten de visbestanden nog verder opgekrikt worden. Een otter eet een kilogram vis per dag en daarvoor is een visdensiteit van 100 kg/ha nodig. Daar zijn we nog lang niet. Daarnaast zijn er nog steeds vervuilende elementen aanwezig in ons water, zoals zware metalen en PCB’s, die zich opstapelen aan de top van de voedselketen - in het gevoelige lichaam van de otter dus.”
Misschien wel het allerbelangrijkste actiepunt, volgens Céline, is de ontsnippering van de Vlaamse natuur: “De otter heeft een erg groot leefgebied nodig en de mannetjes leven dan ook nog eens grotendeels apart van de vrouwtjes. Nieuwe natuur maken, is quasi onmogelijk in ons dichtbebouwde land, maar we kunnen veel winst boeken door ecologische verbindingen aan te leggen en verkeersknelpunten aan te pakken. Het ambitieuze Sigmaplan heeft bijvoorbeeld erg veel betekend voor de otter en andere zoetwatersoorten, nu is het van uiterst groot belang om de hernieuwde gebieden aan elkaar te linken. Die ontsnippering stopt trouwens niet aan onze landsgrenzen: we moeten ervoor zorgen dat de natuur ook doorloopt in onze buurlanden. Daarvoor is een groter plan van aanpak nodig op Europees niveau.”
Otterland brengt knelpunten in kaart
Onder de naam ‘Otterland’ slaat WWF de handen in elkaar met Natuur en Bos van de Vlaamse Overheid, Regionaal Landschap Rivierenland en Regionaal Landschap Schelde-Durme. Samen brengen ze knelpunten voor de otter in kaart en stellen ze een prioriteitenlijst op. Daarnaast levert WWF ook advies aan de overheid bij het opstellen van een gloednieuw Soortenbeschermingsprogramma (SBP) voor de otter.
Céline: “Met Otterland willen we een samenhangend geheel van natuurgebieden creëren waarin de otter zich thuis voelt. We vertrekken vanuit de driehoek Antwerpen - Gent - Mechelen, waar de otter het eerst is opgedoken. Dat gebied is erg aantrekkelijk voor het waterminnende roofdier, met rivieren, moerasgebieden en grote zoetwaterplassen. We brengen nu systematisch in kaart op welke plekken de otter nog problemen tegenkomt. Er loopt bijvoorbeeld een grote weg, de Stuyvenbergbaan, tussen Broek De Naeyer en het Blaasveldbroek - twee gebieden met een hoge ecologische waarde voor de otter.”
Om niet bij de pakken te blijven zitten, wordt er nu al concrete actie ondernomen: “We willen toekomstige verkeersslachtoffers voorkomen door beide natuurgebieden met elkaar te verbinden. Dat doen we door looprichels aan te leggen onder een brug op die Stuyvenbergbaan in Willebroek, die groot verkeer naar de overkant van de Zwarte Beek loodst. Behalve dit schoolvoorbeeld van een ottercorridor, zitten er nog meer aanpassingen in de pijplijn. In de Semoisvallei hebben we een project lopen om de oevers in hun oorspronkelijke, waardevolle staat te herstellen. Zo hopen we op de lange termijn de otter nog beter te beschermen, zodat niets hem nog tegenhoudt om een heleboel kleine ottertjes op de wereld te zetten in ons land.”
Bezoek de Otter Expo van WWF
Knijpen otters hun neus dicht onder water? Blijven er soms graatjes steken in hun keel? En waarom zwemmen ze niet onder bruggen door? Dat en veel meer ontdek je tijdens de nieuwe, reizende tentoonstelling over de otter in Vlaanderen.
Meer infoFotogalerij
