Zo zien onze wilde orchideeën eruit

Trouwe Onze Natuur-fans kennen deze slimme orchidee vast en zeker al. De bijenorchis slaagt er namelijk in bijen voor de gek te houden met haar uiterlijk. Deze wilde orchidee heeft nog een tweede troef achter de hand: ze is in staat tot zelfbestuiving. De stuifmeelklompjes aan de meeldraden hangen namelijk door tot op de stamper! De kleine orchideeën die hieruit voortkomen beschikken over een grote verscheidenheid aan genetisch materiaal waardoor er plaatselijk verschillen in de tekening kunnen optreden. Zelfs in die mate dat het lijkt alsof twee bijenorchissen van een verschillende soort afkomstig zijn. De bijenorchis bloeit van mei tot juli.

Er zijn paddenstoelen met stippen en orchideeën met vlekken. De gevlekte orchidee herken je aan de zwarte vlekken op haar bladeren. Deze soort groeit goed op zure, vochtige kleigrond. Let zeker ook op de wortelstokken. Die lijken op de vingers van een hand. Niet toevallig behoort deze bloem tot het geslacht ‘Handekenskruid’ uit de familie van de orchideeën (Orchidaceae).

Maak kennis met de meest algemene orchidee in ons land. Misschien heb je de brede wespenorchis al eens gezien zonder het te beseffen want deze soort is vrij onopvallend. En dat ondanks zijn grote gestalte: hij kan tot 1 meter hoog groeien. Dat doet hij zowat overal, van bossen tot rivieroevers, en draagt kleine, roze bloemen die verspreid zitten over de volledige lengte van de harige steel. Om bestuivers aan te trekken, en zich te verzekeren van een nageslacht, verspreidt de brede wespenorchis een subtiele vanillegeur. ​

Van de meest voorkomende naar de meest zeldzame. De groene wespenorchis lijkt op de brede wespenorchis maar is veel kleiner van formaat. Hij wordt ‘slechts’ 50 cm hoog en heeft groenachtige bloemen. Nog een verschil is de stengel. Die is onbehaard. De bloemen van de groene wespenorchis gaan zelden volledig open, daarom is ze aangewezen op zichzelf voor bestuiving, net zoals de bijenorchis.

Als je deze niet vaak voorkomende orchidee tegenkomt, heb je een bijzondere vondst gedaan. Met een beetje fantasie zie je meteen waar deze bloem haar naam vandaan haalt. De bloemen lijken op een soldatenhelm en het onderste deel heeft wat weg van een lichaam met armen en benen. Deze orchidee bloeit vrij vroeg, van april tot juni. Al sinds de Oudheid is het Soldaatje erg gegeerd. De bloembol wordt namelijk vermalen tot poeder en geconsumeerd als drankje. ‘Salep’ is tot op de dag van vandaag populair in landen in de Balkan, het Midden-Oosten en in Turkije. In België is de bloem beschermd. ​

Niet de meest sexy orchidee, maar wel een bijzondere. De bokkenorchis ruikt namelijk zoals ze klinkt. Met haar ‘dierlijke geur’ probeert de bokkenorchidee insecten aan te trekken die voor haar bestuiving zorgen. Gelukkig voor ons is de geur niet sterk genoeg om met onze neus waar te nemen. De bokkenorchis springt wel in het oog: hij wordt makkelijk 1 meter hoog. Bovendien rolt het onderste kroonblad zich uit als een tong of spiraal. Een opmerkelijke verschijning die je niet snel vergeet!

Deze orchidee houdt van koude temperaturen, en wordt dus ernstig bedreigd door de opwarming van de aarde. De groene nachtorchis komt af en toe voor op enkele plaatsen in het zuiden van de provincie Namen en in het noorden van Limburg. Met een grootte van 10 tot 30 cm groot en een groene kleur lijdt deze orchidee een vrij onopvallend bestaan.

Deze orchidee heeft doorheen de jaren de ultieme bestuivingsmethode ontwikkeld: ze verspreid ‘s nachts een sterke geur om motten aan te trekken. De bergnachtorchis is voorzien van grote bladeren en witte bloemen met een labellum (onderste kroonblad) dat lijkt op een tong. Deze orchidee kom je voornamelijk tegen in Midden-Wallonië op kalkrijke bodem.

Dit ‘kruid’ is een zeldzame orchidee die op de rode lijst met bedreigde soorten staat. Wanneer de bloemen van hondskruid nog niet open staan, lijkt de plant op een piramide. Vandaar de Franse naam ‘orchis pyramidal’. ​

De purperorchis en het soldaatje hebben veel van elkaar weg. Er bestaan zelfs hybride varianten. Het verschil tussen de twee soorten zit hem in het ‘helmpje’: die van de purperen orchidee is donkerrood. Logisch, toch? Deze plant kan tot 80 cm hoog worden. In het verleden werd vaak ten onrechte gedacht dat de purperorchis als afrodisiacum kon dienen. Dat leidde tot ‘overbeplukking’ en uiteindelijk ook tot de verdwijning van veel orchideeën, ook andere soorten.