Help je vijver de winter door
Vlak voor de winter is het hét moment om je vijver onder handen te nemen. Om te voorkomen dat overwinterende amfibieën het loodje leggen, is het belangrijk dat er de hele winter door voldoende zuurstof in het water zit.
In de winter dreigt zuurstoftekort in je vijver
In vijverwater is slechts een beperkt gehalte aan zuurstof aanwezig. Dat wordt continu op peil gehouden door uitwisseling met de lucht, maar zodra er ijs op de vijver ligt, lukt dat niet meer. Ook uit de ondergrond kunnen kunstmatige vijvers geen zuurstof halen, want daar zijn ze van afgeschermd met een kunststof folie of bak. Indien er voldoende licht op de vijver invalt, kunnen planten nog wel wat zuurstof toevoegen aan het water. Maar wanneer er sneeuw op het ijs ligt, lukt ook dat niet meer.
En dat terwijl zuurstof onontbeerlijk is voor de fauna in je vijver. Tijdens de winter gaan kikkers en salamanders in een soort winterslaap en zijn ze volledig afhankelijk van ‘huidademhaling’. Zuurstofuitwisseling gebeurt dan rechtstreeks doorheen hun dunne, goed doorbloede amfibieënhuid. Om aan zuurstof te geraken, hoeven ze dus niet naar lucht te komen happen en zijn ze volledig afhankelijk van wat in het water aanwezig is.
Dood plantenmateriaal is nefast
Gedurende de zomermaanden en zeker tijdens de herfst hopen zich een heleboel bladeren, afgestorven plantenresten en slib op op de bodem van je vijver. Bacteriën draaien dan overuren om al dat organisch materiaal af te breken. En daarvoor gebruiken ze hopen zuurstof. In ruil daarvoor komen gassen vrij als methaan en waterstofsulfide.
Hoe meer van die moerasgassen en hoe minder zuurstof, hoe meer kans dat je amfibieën het niet overleven.
Zeker wanneer het een tijdlang vriest en er geen gasuitwisseling mogelijk is, bestaat de kans dat je achteraf dode kikkers ziet drijven. Door die ‘rotte’ onderlaag te verwijderen voor de winter zijn intrede doet, geef je dus letterlijk zuurstof aan je vijver.
Wie woont er in je vijver?
Tijdens het schoonmaken van je vijver kom je waarschijnlijk heel wat vijverbewoners tegen. Leg ze tijdelijk in een aparte bak en plaats ze terug wanneer je klaar bent. Het is het ideale moment om te ontdekken wie er in je vijver woont! De bruine kikker overwintert het vaakst in tuinvijvers, al zijn er ook die verkiezen om hun winterslaap aan land te houden. De landslapers hebben meer kans op overleven, maar de waterslapers kunnen sneller beginnen aan hun voortplantingsseizoen. Ook andere kikkers en sommige salamanders kan je tegenkomen tijdens de herfstpoets.
Voorkom ijs op je vijver in de winter
De winters in ons land zijn niet superstreng, dus meestal volstaat het om een bos oude rietstengels in het water te steken om een gedeelte van het oppervlak ijsvrij te houden. Hoe kleiner je vijver, hoe moeilijker het is om hem niet helemaal te laten dichtvriezen. Met een ijsvrijhouder (te koop in tuin- en vijverwinkels) ben je zeker dat er altijd zuurstof bij je vijver kan. Is je vijver toch helemaal dicht gevroren, zet dan een kookpot met heet water op het oppervlak om een deel weg te smelten. Schep vervolgens wat water uit het wak, totdat er een isolerend laagje lucht van ongeveer een halve centimeter ontstaat tussen ijs en water. Op die manier vriest de vijver minder snel weer dicht.
Amfibie in de kelder?
Soms komen kikkers, padden en salamanders wel eens in onze kelders terecht, op zoek naar een donkere, vochtige plek om te overwinteren. Als het buiten niet vriest, kan je hen op een geschikt plekje weer loslaten, bijvoorbeeld onder een houtstapel of wat oude dakpannen. Vriest het al wel, breng het dier dan onder in een plastic bak met wat bladaarde. Zorg voor ventilatie en bevochtig de binnenkant regelmatig. Hou in de gaten dat je wintergast niet wakker wordt, dat doet hij vanaf 6°C. Op dat moment is bijvoederen immers noodzakelijk, bijvoorbeeld met kleine regenwormen of meelwormen. Voorzie ook een laag schaaltje water waarmee ze zich kunnen bevochtigen.
