Een peiling naar ons grondwater: hoe staat het ermee?
Het regent vaak in ons Belgenlandje. Toch is er in onze natuur geen water in overvloed. Grondwater is schaars, zeker in de warmste maanden van het jaar. Wat is de kans dat onze Belgische natuur straks compleet droog komt te staan?
Er heerst grondwaterschaarste in België. Wist je dat ons land op de 23ste plaats van landen met de grootste waterschaarste staat? De klimaatverandering oefent een enorme druk uit op onze aardbol. Door de globale temperatuurstijging en veranderende neerslaghoeveelheid neemt de droogte alleen maar toe, en dat heeft grote gevolgen voor het watersysteem.
Grondwater onder de loep
Het grootste deel van Vlaanderen bestaat uit zand- en kleigrond. De zandlagen zijn waterdoorlaatbaar, maar de kleilagen veel minder. Regenwater sijpelt er niet of amper door. Onze grootste zoetwatervoorraden zitten dus in de zandlaag. De bovenste laag van die watervoorraad noemen we het freatisch grondwater. De spiegel van het freatisch grondwater (de grondwatertafel) kabbelt op natuurlijke wijze mee met het weer en de seizoenen. In de winter gaat het grondwaterpeil omhoog en in de zomer zakt het grondwater.
De klimaatopwarming en extreme weersomstandigheden - nattere winters en drogere zomers - ontregelen de natuurlijke schommelingen van de grondwatertafel. In de winter valt er veel regen en hebben planten geen of weinig water nodig. Alle insijpelende regen vult het freatische grondwater aan, maar als het regent in de zomer, is onze bodem niet in staat om het water vast te houden. Het regenwater wordt ofwel opgenomen door dorstige planten, ofwel verdampt het meteen ofwel stroomt het weg over de uitgedroogde of verharde bodem, rechtstreeks naar een waterloop. Na een lange, droge periode staat het grondwater dus extra laag, en de gevolgen daarvan zijn ook zichtbaar en voelbaar boven de grond. Het debiet op waterlopen en rivieren neemt af, beken en poelen vallen vaker droog, de waterkwaliteit gaat omlaag, …
De extra lage grondwaterstand in de zomer brengt bepaalde natuurtypes in gevaar. Wetlands zijn echte sponzen en hebben een constante toestroom van water nodig. De kracht van deze natuurgebieden mogen we niet onderschatten. Ook de stijging van de zeespiegel speelt trouwens een rol. Zout water rukt op en verzilt ons o zo kostbare zoet water.
Hoe staat het nu met ons grondwater?
Via de grondwaterstandindicator van Databank Ondergrond Vlaanderen kan je de actuele status van het grondwater op de voet volgen. Op het moment dat dit artikel geschreven werd (maart 2022) zag het er goed uit:
Vanaf de uiterst natte zomer ’21 tot begin januari 2022 lag het aandeel lage tot zeer lage grondwaterstanden voor de tijd van het jaar rond de 10% of minder. De afgelopen maanden schommelt dat aandeel rond de 20%, wat in vergelijking met hetzelfde tijdstip vorig jaar (60%) een pak minder is.
We staan er dus beter voor dan een jaar geleden, maar we mogen niet op onze lauweren rusten. Met een paar weken mooi lenteweer kan het tij snel keren. We moeten dus elke dag van het jaar investeren in natte natuur en ontharding zodat regenwater maximaal de kans krijgt om de bodem in te sijpelen. Waterrijke natuur is tenslotte onze bondgenoot tegen klimaatverandering en biodiversiteitsverlies.
Check de actuele grondwaterstandWat kunnen we zelf doen?
-
Onthard je tuin: door te veel verharde ondergrond stroomt regenwater gewoon weg of verdampt het nog voor het de bodem kan insijpelen.
-
Spring zuinig om met leidingwater, in huis én tuin.
-
Maak een waterzuinig tuinplan en zet in op betere infiltratie en wateropvang door bijvoorbeeld een regenton of regenput te installeren.
-
Maai je gras minder en bedek vrijliggende grond in je (moes)tuin met mulch om de bodem te beschermen tegen uitdroging.
-
Laat je informeren en inspireren door het grootste burgerwetenschapsonderzoek naar hitte en droogte in Vlaanderen: CurieuzeNeuzen in de tuin!
